Het politieke leven van een partijleider is uiteraard beperkt houdbaar. Een teleurstellend resultaat, het gevoel dat het wel 'mooi' is geweest, maar ook leeftijd of gezondheid kunnen redenen zijn voor vertrek. Wisselingen vinden zowel plaats in de aanloop naar verkiezingen als tussentijds.
Een nederlaag bij verkiezingen kan een reden zijn om direct op te stappen, maar soms neemt een leider afscheid om plaats te maken voor een nieuwe, jongere opvolger.
In enkele gevallen werd een lijstrekkers- en leiderschapsverkiezing gehouden. Dat gebeurde in 2002, 2012 en 2017 bij de PvdA, in 2012 en 2020 bij het CDA en in 2006 bij de VVD. Bij D66 vonden die verkiezingen eveneens plaats, maar alleen in 2006 was er sprake van echte strijd.
Inhoud
Voor de verkiezingen
Verkiezingen zijn bij uitstek om van politiek leider te wisselingen. Recentelijk gebeurde dat bijvoorbeeld bij VVD, D66, CDA en SGP. In het verleden waren de wisseling Lubbers-Brinkman in 1994 en Kok-Melkert in 2002 spraakmakend. Beide waren al eerder bekendgemaakt.
Leiderschapswisselingen (direct) na verkiezingen
Na de verkiezingen blijft de gewezen lijsttrekker niet altijd aan als politiek leider. Als de verkiezingsuitslag tegenvalt kan hij/zij worden opgevolgd door een andere politiek leider. In een aantal gevallen trok de politiek leider zelf consequenties uit een verkiezingsnederlaag.
| jaar | partij | vertrokken | nieuw | reden |
|---|---|---|---|---|
| 2023 | SP | Lilian Marijnissen | Jimmy Dijk | Verjonging na teleurstellend resultaat |
| 2021 | SP | Emile Roemer | Lilian Marijnissen | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
| 2012 | GroenLinks | Jolande Sap | Bram van Ojik | Gebrek aan vertrouwen na verkiezingsnederlag |
| 2010 | CDA | Jan Peter Balkenende | Maxime Verhagen | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 2003 | D66 | Thom de Graaf | Boris Dittrich | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
| 2002 | ChristenUnie | Kars Veling | André Rouvoet | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
| 2002 | PvdA | Ad Melkert | Jeltje van Nieuwenhoven | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 2002 | VVD | Hans Dijkstal | Gerrit Zalm | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 1998 | D66 | Els Borst | Thom de Graaf | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 1994 | CDA | Elco Brinkman | Enneüs Heerma | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 1994 | GroenLinks | Ina Brouwer | Paul Rosenmöller | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
| 1986 | VVD | Ed Nijpels | Joris Voorhoeve | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 1986 | PvdA | Joop den Uyl | Wim Kok | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
| 1982 | D'66 | Jan Terlouw | Laurens Jan Brinkhorst | Zwaar verlies bij verkiezingen |
| 1973 | D'66 | Hans van Mierlo | Jan Terlouw | Teleurstellend verkiezingsresultaat |
Tussentijdse leiderschapswisselingen om politieke redenen
| jaar | partij | vertrokken | nieuw | reden |
|---|---|---|---|---|
| 2021 | PvdA | Lodewijk Asscher | Lilianne Ploumen | Kritiek op rol als minister in de toeslagenaffaire |
| 2016 | PvdA | Diederik Samsom | Lodewijk Asscher | Verlies bij lijsttrekkersverkiezing |
| 2012 | PvdA | Job Cohen | (Diederik Samsom) | (Zelf)kritiek op rol als oppositieleider |
| 2010 | SP | Agnes Kant | Emile Roemer | Terleurstellend resultaat bij gemeenteraadsverkiezingen |
| 2006 | D66 | Lousewies van der Laan | Alexander Pechtold | Uitkomst lijsttrekkersverkiezing |
| 2006 | VVD | Jozias van Aartsen | (Mark Rutte) | Terleurstellend resultaat bij gemeenteraadsverkiezingen |
| 2006 | D66 | Boris Dittrich | Lousewies van der Laan | Uitkomst debat over de Uruzgan-missie; politieke inschattingsfout |
| 2001 | CDA | Jaap de Hoop Scheffer | Jan Peter Balkenende | Verloop lijsttrekkersverkiezing |
| 1997 | CDA | Enneüs Heerma | Jaap de Hoop Scheffer | Kritiek op rol als oppositieleider |
| 1988 | VVD | Joris Voorhoeve | Frits Bolkestein | Kritiek op rol als oppositieleider |
Persoonlijke redenen
| jaar | partij | vertrokken | nieuw | toelichting |
|---|---|---|---|---|
| 2025 | NSC | Pieter Omtzigt | Nicolien van Vroonhoven | Burn-out |
| 2023 | D66 | Sigrid Kaag | Rob Jetten | Politieke en maatschappelijke klimaat |
| 2022 | PvdA | Lilianne Ploumen | Attje Kuiken | Vond zichzelf minder geschikt |
| 2020 | CDA | Hugo de Jonge | Wopke Hoekstra | Werkzaamheden als minister door coronacrisis |
| 2019 | PvdD | Marianne Thieme | Esther Ouwehand | |
| 2018 | D66 | Alexander Pechtold | Rob Jetten | |
| 2015 | GroenLinks | Bram van Ojik | Jesse Klaver | |
| 2015 | ChristenUnie | Arie Slob | Gert Jan Segers | Andere functie |
| 2011 | ChristenUnie | André Rouvoet | Arie Slob | Andere functie |
| 2010 | PvdA | Wouter Bos | (Job Cohen) | |
| 2010 | GroenLinks | Femke Halsema | Jolande Sap | |
| 2008 | SP | Jan Marijnissen | Agnes Kant | Gezondheidsproblemen |
| 2002 | GroenLinks | Paul Rosenmöller | Femke Halsema | Politieke en maatschappelijke klimaat |
| 1998 | VVD | Frits Bolkestein | Hans Dijkstal |
Meer over