PvdA en haar maatschappelijke wortels

In de PvdA hadden sociaaldemocraten vanaf het begin een sterke positie. De SDAP leverde de meeste leden en voormannen van de nieuwe partij. De volbloed sociaaldemocraat Drees werd partijleider. Die sterke positie leidde ertoe dat ook veel standpunten en symbolen van de SDAP werden overgenomen. PvdA-congressen werden bijvoorbeeld afgesloten met het zingen van de 'internationale'. Daarnaast sloot de PvdA zich aan bij de Socialistische Internationale.

In de jaren 1946-1970 was de PvdA nauw verbonden aan de 'rode zuil'. Er waren nauwe personele banden met het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV), de VARA en de socialistische pers (Het Vrije Volk). In de Kamerfracties zaten onder meer voormannen van het NVV (zoals Oosterhuis, Roemers en Baart). PvdA-fractievoorzitter Burger was tevens voorzitter van de VARA en ook de hoofdredacteur van Het Vrije Volk nam deel aan de vergaderingen van het partijbestuur.

Daarnaast was er ook sprake van een meer vrijzinnig-democratische stroming, van wie bijvoorbeeld Schermerhorn, Joekes en later Vondeling exponenten waren. Lange tijd had de PvdA-fractie een klein aantal leden in haar midden die principieel tegen kernbewapening was. Velen van hen waren afkomstig uit de vooroorlogse, pacifistische, CDU. In de PvdA kregen bovendien katholieken en protestanten een eigen werkgemeenschap.

In het laatste kwart van de 20e eeuw nam de sterke verwantschap met de 'rode zuil' af. Dat hing grotendeels saman met de algemene tendens van ontzuiling. Daarnaast leidde de toegenomen welvaart dat de PvdA zich meer op middengroepen ging richten. Wel kreeg de PvdA in 1986 een oud-vakbondsman, Wim Kok, als politiek leider. Maar juist hij nam in 1995 enigszins afscheid van de oude ideologie.

Partijvoorzitter Felix Rottenberg (1992-1997) was medeverantwoordelijk voor vernieuwing van de Kamerfractie, waarin leden zoals Marjet van Zuijlen kwamen, die nauwelijks verwantschap hadden met de sociaaldemocratie. Toch is er traditioneel veel verwantschap tussen FNV en PvdA. Zo zijn de Kamerleden Gijs van Dijk en John Kerstens voormalige vakbondsbestuurders.