Commissie-Van Eysinga

Deze ministeriële commissie werd vrijwel gelijktijdig met de staatscommissie-Van Schaik ingesteld om te adviseren over nauwere samenwerking tussen regering en Staten-Generaal bij het buitenlands beleid. Dat werd nodig geacht vanwege het toegenomen belang van internationale organisaties en verdragen.

De commissie publiceerde op 9 juli 1951 haar eindverslag. Ze beveelde onder andere aan om stilzwijgende goedkeuring van verdragen door het parlement mogelijk te maken en besluiten van internationale organisaties voorrang te verlenen op nationale wetgeving.

In 1952 kwam er een Grondwetsherziening tot stand, waar een groot deel van de voorgestelde wijzigingen in werden opgenomen.

1. Aanleiding

Als gevolg van de oorlog had het buitenlands beleid een ander karakter gekregen, zo waren er internationale organisaties opgericht en verdragen gesloten. Dit had ook het binnenlands beleid beinvloed. Het parlement was zich bovendien meer op internationale vraagstukken gaan richten.

2. Samenstelling

naam	functie(s)	politieke kleur
prof.mr. W.J.M. van Eysinga	hoogleraar volkenrecht in Leiden, rechter in het Permanente Hof van Internationale Justitie
dr. L.J.C. Beaufort	Eerste Kamerlid en hoogleraar volkenrecht	KVP
prof.dr. A.L. de Block	griffier Eerste Kamer, hoogleraar staats- en administratief recht te Tilburg	KVP
dr. J.A.J.H.S. Bruins Slot	Tweede Kamerlid	ARP
mr. J.A.W. Burger	Tweede Kamerlid	PvdA
mw. A. Fortanier-de Wit	Tweede Kamerlid	VVD
prof.dr. J.P.A. François	hoogleraar volkenrecht te Rotterdam, raadadviseur ministerie van Buitenlandse Zaken	partijloos
dr. G.J. van Heuven Goedhart	Eerste Kamerlid	PvdA
A. van Kleffens	directeur bij het directoraat-generaal Buitenlandse economische betrekkingen, ministerie van Economische Zaken	partijloos
mw.dr. M.A.M. Klompé	Tweede Kamerlid	KVP
mw.mr.C.A. Kluyer	beleidsjuriste ministerie van Buitenlandse Zaken	partijloos
mr.dr. G. Kolff	Eerste Kamerlid	CHU
dr. C.L. Patijn	directeur Internationale organisaties, ministerie van Buitenlandse Zaken	PvdA
dr. G.A. van Poelje	lid Raad van State	PvdA
prof.dr. C.W. van der Pot	hoogleraar staats-en administratief recht, staatkundige geschiedenis en volkenrecht te Groningen	partijloos
prof.mr. C.W. de Vries	hoogleraar parlementaire geschiedenis te Rotterdam	liberaal

3. Opdracht en onderwerpen

Bezien moest worden hoe de samenwerking tussen Staten-Generaal en regering zou moeten zijn op het terrein van het buitenlands beleid en hoe dit in de Grondwet kon worden opgenomen. Hierbij zou het doel moeten zijn om de samenwerking te bevorderen. Daarnaast moest aandacht worden besteed aan:

-de Grondwettelijke basis voor het afstaan van soevereiniteit aan supranationale organen

-het instellen van parlementaire organen op internationaal niveau.

4. Conclusies/aanbevelingen

De commissie deed invloedrijke aanbevelingen over de verhouding tussen de regering en Staten-Generaal op het terrein van het buitenlands beleid. Dit zou tot de volgende Grondwetswijzigingen moeten leiden:

Regering

In de Grondwet zou moeten worden verklaard dat de regering de internationale rechtsorde bevordert.

De regering zou alleen zonder toestemming van de Staten-Generaal oorlog kunnen verklaren wanneer het Koninkrijk wordt aangevallen of zich door internationale verplichtingen in een staat van oorlog bevindt.

Staten-Generaal

De staatscommissie sprak zich uit als voorstander van stilzwijgende goedkeuring van verdragen. Dit betekende dat als binnen dertig dagen de Tweede of Eerste Kamer niet te kennnen had gegeven over een verdrag met een ander land of internationale organisatie te willen stemmen, geacht werd deze goedkeuring te zijn verleend.

De (stilzwijgende) goedkeuring van de Staten-Generaal van verdragen was in principe vereist. De commissie stelde concreet een aantal uitzonderingen op deze regel vast. Goedkeuring zou niet vereist zijn indien:

-het verdrag geen belangrijke financiële verplichtingen oplegt en voor niet meer dan een jaar is gesloten

-het uitsluitend de uitvoering of verlenging betreft van een verdrag dat al eerder goedgekeurd is

-de wet dit bepaalt.

Overdracht soevereiniteit

Aan internationale organisaties zouden bevoegdheden moet kunnen worden overgedragen, als deze waren gebaseerd op een verdrag. De grondwetscommissie ging verder dan alleen het creëeren van soevereiniteitsoverdracht. Bepalingen uit verdragen en besluiten van internationale organisaties hebben ook voorrang, wanneer ze in strijd komen met nationale wetten.

5. Resultaten

In 1953 kwam een Grondwetsherziening tot stand, waarbij een belangrijk deel van de voorgestelde wijzigingen werd overgenomen door de regering. Het ging hierbij onder andere om de mogelijkheid van stilzwijgende goedkeuring van verdragen en de voorwaarden waaronder goedkeuring van de Staten-Generaal niet was vereist.

De regering voegde ook een aantal belangrijke bepalingen toe, bijvoorbeeld dat de rechter verdragen niet mag toetsen aan de Grondwet.

Meer over