Het herziene reglement van orde uit 2021 kent een lange voorgeschiedenis. Kort nadat in 1815 de Tweede Kamer in het leven was geroepen, werd een eerste reglement van orde vastgesteld. In het nog beperkte reglement (20 artikelen) werd de gang van zaken in de Kamer geregeld, zoals de wijze van behandeling van wetsvoorstellen en de taken van de voorzitter.
In de loop der tijd zijn vele wijzigingen aangebracht. Soms hingen die samen met grondwetsherzieningen. Zo werd in 1887 het verplichte onderzoek van wetsvoorstellen door afdelingen van de Kamer afgeschaft. In 1983 vervielen de bepalingen over de jaarlijkse voordracht aan de Koning voor het voorzitterschap, omdat de Grondwet bepaalde dat de Kamer zelf de voorzitter voor vier jaar verkoos.
Aanpassing van het reglement is vaak gericht op grotere doelmatigheid bij de werkzaamheden. Daarnaast is op diverse manieren gepoogd debatten te verlevendigen. De belangrijkste wijziging op dat punt was de invoering van het vragenuurtje. Dat gebeurde in 1906.
Na het eerste reglement in 1815 kwamen er nieuwe reglementen in 1840, 1851, 1888, 1918, 1951, 1966, 1986 en 1994. Het huidige reglement is in 2021 grondig herzien.
Inhoud
Overzicht belangrijke wijzigingen tussen 1994 en 2022
| jaar | welke verandering |
|---|---|
| 1994 | nieuwe commissiestructuur: vaste, tijdelijke en algemene commissies; afschaffing bijzondere commissies |
| 1994 | afschaffen Uitgebreide Commissievergadering (UCV) en mondeling overleg en in plaats daarvan drie soorten overleg: nota-, wetgevings- en algemeen overleg |
| 1994 | slechts één schriftelijke ronde bij wetsvoorstellen |
| 1996 | mogelijkheid tot debat met (in)formateur(s) |
| 1997 | profielschets voorafgaand aan verkiezing Kamervoorzitter |
| 1998 | vastleggen mogelijkheid tweeminutendebat (verslag algemeen overleg) |
| 2001 | onderzoek geloofsbrieven door Kamer in 'oude' samenstelling |
| 2001 | vervallen bevoegdheid om woorden uit Handelingen te schrappen |
| 2003 | formalisering registers over nevenfuncties etc. |
| 2003 | invoering geschenkenregister |
| 2004 | dertigledendebat (tot 2011 spoeddebat geheten) |
| 2004 | nieuwe regeling wekelijkse vragenuur |
| 2006 | agendering onderwerpen door burgerinitiatief |
| 2006 | vastlegging van de sinds 1985 bestaande procedure voor grote projecten |
| 2010 | nieuwe regeling vertrouwelijkheid |
| 2012 | regeling benoeming (in)formateur(s) (voorstel-Van der Ham/Schouw) |
| 2015 | aanpassing regeling rondom kabinets(in)formatie |
| 2016 | mogelijkheid overnemen van moties (voorstel-Van der Staaij) |
| 2016 | beperking faciliteiten 'afsplitsers' |
| 2016 | overhevelen taken cie. Rijksuitgaven naar cie. Financiën |
| 2018 | Taakomschrijving commissievoorzitters |
| 2018 | beperking spreektijd stemverklaring |
| 2021 | grote herziening reglement van orde |
| 2021 | technische aanpassingen |
| 2022 | aanpassingen naar aanleiding van de Wet hergebruik van overheidsinformatie en de Wet open overheid |
| 2023 | toevoeging verplichte publicatie van arbeidsomstandighedenbeleid door fracties en groepen |
Het reglement van orde vóór 1994
1991
- Vragenuur op dinsdag i.p.v. donderdag
1986
- gewijzigde voorbereiding begrotingsbehandeling, n.a.v. rapport Onderzoek van de organisatie en de werkwijze
- versterking positie Commissie voor de Rijksuitgaven
- indiening motie in eerste termijn alleen na verlof Kamer, indiener leest motie zelf voor
- instelling Bureau Wetgeving bij de Griffie
- instelling Commissie voor EG-zaken (later Europese zaken)
1983
- aanpassingen aan de herziene Grondwet, zoals regeling van het vragen van advies aan de Raad van State, wijziging in de quorumvereiste (op basis van zittinghebbende leden), de zelfstandige verkiezing van de Voorzitter en het vervallen van de begrippen gewone en buitengewone zitting en opening en sluiting daarvan
- stemmen bij handopsteken i.p.v. bij zitten en opstaan
1980: Uitgebreide commissievergaderingen
- instelling instituut van Uitgebreide commissievergaderingen (UCV)
- commissievergaderingen in principe openbaar
1970
- behandeling van de Raming in het openbaar
1966: Openbare commissievergaderingen en presidium
- vastlegging, na experiment vanaf 1962, instituut van Openbare commissievergaderingen (OCV)
- instellen presidium
- vereenvoudiging van bepalingen over commissies en volledige afschaffing afdelingen
- artikel over de regeling van werkzaamheden
- artikel over fracties
- vermelding fractienamen in verslagen
- apart hoofdstuk over interpellaties
- vervanging van het begrip 'comité-generaal' door 'vergadering met gesloten deuren'
1951: Commissiestelsel wordt leidend
- instelling vaste commissies voor alle begrotingshoofdstukken + speciale vaste onderwerpen, zoals visserij en ambtenarenzaken
- commissie-onderzoek wordt regel; afdelingsonderzoek wordt uitzondering
- bijzondere commissie voor wetsvoorstellen waarbij meerdere departementen betrokken zijn
1934
- meer tuchtbevoegdheden Kamervoorzitter: mogelijkheid tot uitsluiting van een lid voor 1 dag
1925
- mogelijkheid tot instelling vaste commissies voor voorbereiding van bepaalde wetsvoorstellen (bijv. belastingvoorstellen)
1923
- commissie voor staatsuitgaven (later rijksuitgaven)
1919
- mogelijkheid naleving afgesproken spreektijd
- mogelijkheid tot afleggen korte stemverklaring
1918: Na de Grondwetsherziening van 1917
- oud-(onder)voorzitter i.p.v. oudste lid leidt eerste vergadering
- vaste commissie van overleg voor buitenlandse zaken
- mogelijkheid instelling bijzondere commissies voor technische wetsvoorstellen
1906-1918 Moderniseringen
- invoering vragenuur (1906)
- invoering mogelijkheid voor instellen commissie van voorbereiding (1907)
- invoering begrotingscommissies (1909)
- stemming ook door zitten en opstaan mogelijk (1909)
- spreektijdbeperking bij behandeling begrotingen (1914)
- bepaling dat alle werkzaamheden vervallen na ontbinding wordt geschrapt (1918)
1888: Na de Grondwetsherziening 1887
- tweede lezing mogelijk bij wetsvoorstellen
- mogelijkheid tot spreken vanaf spreekplaats i.p.v. vanaf eigen zitplaats
- geen zaterdag- en maandagvergadering meer
- verlof voor houden van avondvergadering
- hoofdelijke stemming alleen na verzoek daartoe
- stelsel van (zelfstandige) commissie van rapporteurs wordt regel
1872-1879
- volgorde van sprekers
- eenmaal het woord voeren; tweede maal na verlof
- vergadering op maandag pas vanaf 13.00 uur
- mogelijkheid voor voorzitter om voor te stellen debat te sluiten
- benoeming commissie van rapporteurs voorafgaand aan afdelingsonderzoek, waardoor specialisten een grotere rol kunnen spelen bij de schriftelijke voorbereiding
1848-1851: Na de Grondwetsherziening 1848: reglement van 1851
nieuw:
- bepalingen over amendementen
- recht van interpellatie
- recht van enquête
- tuchtrecht van de voorzitter
1846
- een verslag van commissie van rapporteurs
- prise en considération: tegengaan van vruchteloze voorstellen
1840: nieuw reglement van orde
11 hoofdstukken: nieuw o.a. bepalingen over:
- eerste werkzaamheden, onderzoek geloofsbrieven
- vergaderorde: sprekerslijst, persoonlijk feit, verlof voor meer dan tweemaal spreken, stemmingen
- behandeling van adressen aan de koning
- drukken der stukken
- ontslag van leden
1815: eerste reglement van orde
- vergaderdagen
- tekenen presentielijst
- vaststelling notulen
- verdeling in 7 afdelingen met eigen voorzitters (die de centrale afdeling vormden)
- afdelingsonderzoek
- taken Kamervoorzitter
- vermelding van tegenstemmen
- bijwonen van vergaderingen door publiek
- comité-generaal (vergadering met gesloten deuren)
- indienen van voordrachten (initiatiefvoorstellen)
- opmaken voordracht voorzitterschap
- wijze van stemmen over personen
- vervanging van de Kamervoorzitter
- instelling van commissies
- verandering van het reglement van orde
- behandeling van verzoekschriften
Meer over