Dr. G. (Gerard) van der Leeuw

Eerste naoorlogse minister van Onderwijs. Was in 's-Heerenberg hervormd predikant en werd in 1918 in Groningen hoogleraar geschiedenis van de godsdiensten. Publiceerde veel en was een vooraanstaand theoloog. Grote kenner van kerkmuziek. Schoonzoon van een CHU-Tweede Kamerlid, maar werd als aanhanger van de doorbraakgedachte zelf in 1946 lid van de PvdA. Stelde als minister in het kabinet-Schermerhorn/Drees diverse partijgenoten aan in de top van zijn departement. Streefde een actieve cultuurpolitiek en vorming van een nationale omroep na. Kon echter niet veel van zijn vernieuwingsideeën tot stand brengen.

partijloze c.h., PvdA
functie(s) in de periode 1945-1946: lid Tweede Kamer, minister

Inhoud

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen
4. Nevenfuncties (4/12)
5. Opleiding
6. Activiteiten
7. Wetenswaardigheden
8. Publicaties van/over
9. Familie/gezin

Personalia

voornamen (roepnaam)

Gerardus (Gerard)

geboorteplaats en -datum

's-Gravenhage, 18 maart 1890

overlijdensplaats en -datum

Utrecht, 18 november 1950

Partij/stroming

partij(en)

PvdA (Partij van de Arbeid), vanaf maart 1946

Hoofdfuncties/beroepen

• kandidaat-predikant, Nederlandse Hervormde Kerk te 's-Gravenhage, 1916
• predikant Nederlandse Hervormde Kerk te 's-Heerenbergh (Gld.), van 14 mei 1916 tot 15 september 1918
• hoogleraar geschiedenis der godsdiensten, phaenomenologie van de godsdienst, encyclopedie der godgeleerdheid en Egyptische taal en letterkunde, Rijksuniversiteit Groningen, van 15 september 1918 tot juni 1945
• minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, van 25 juni 1945 tot 3 juli 1946
• lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 4 juni 1946 tot 10 juli 1946
• hoogleraar geschiedenis der godsdiensten, phaenomenologie van de godsdienst, encyclopedie der godgeleerdheid en Egyptische taal en letterkunde, Rijksuniversiteit Groningen, van 1 augustus 1946 tot 18 november 1950

Nevenfuncties (4/12)

• voorzitter Raad van beheer NFI (Nederlands Film Instituut) te Amsterdam
• voorzitter Raad voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek
• voorzitter Commissie van Advies Culturele Betrekkingen Nederland-Zuid-Afrika, 1949
• voorzitter IAHR (International Association for the History of Religion), 1950 (oprichter)

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

Opleiding

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

Activiteiten

als bewindspersoon (beleidsmatig)

• Sloot in januari 1946 in Den Haag samen met minister Van Roijen een (nieuw) verdrag met België over culturele samenwerking. Dat voorziet onder meer in de uitwisseling van hoogleraren en toekenning van studiebeurzen, maar ook in de uitwisseling van (middelbare) leerkrachten, het scheppen van de mogelijkheid van vestiging van culturele instellingen en het bevorderen van culturele uitwisselingen via concerten, tentoonstellingen, voordrachten etc.
• Voorstander van een nationale omroep. Stelde de Stichting Radio Nederland in overgangstijd in.
• Wilde een actieve cultuurpolitiek voeren en was voorstander van salarisverhoging voor onderwijzers en onderwijzeressen
• Stelde PvdA'ers aan in de top van zijn ministerie (H.J. Reinink, Ph.J. Idenburg)

als bewindspersoon (wetgeving)

• Vaardigde in augustus 1945 het Besluit herstel instellingen van hoger onderwijs (Stb. F 145) uit. Hiermee kwam er een definitieve regeling voor de studentenzuivering en konden universitaire bestuursorganen opnieuw worden samengesteld. Voorts verklaarde het besluit alle tentamens, examens en promoties na ondertekening van de loyaliteitsverklaring ongeldig (hiervoor werd later een beroepsmogelijkheid ingesteld).
• Vaardigde in augustus 1945 twee KB's (Stbb. F 148 en F 149) uit over de zuivering van het filmtheater- en verhuurwezen en van het filmproductiewezen. In 1946 kwam hiervoor een wettelijke basis (Stbb. G 114 en G 115).
• Bracht in oktober 1945 het Besluit luisterbijdrage tot stand. Vanaf 1 november 1945 moest f 1,- per maand worden betaald voor een radio of een aansluiting op de draadomroep.
• Bracht in 1946 samen met minister Kolfschoten de Wet zuivering van kunstenaars (Stb. G 84) tot stand, waarmee een wettelijke basis werd gegeven aan de door het Militair Gezag ingestelde ereraden. Er kwam tevens een Centrale Ereraad die als beroepsinstantie optrad. (139)
• Bracht in 1946 een wetje tot stand waardoor de regeling werd verlengd waardoor onderwijzers met 60 jaar werden gepensioneerd

Wetenswaardigheden

algemeen

• Werd op 22 november 1950 in de Tweede Kamer herdacht. Namens het kabinet sprak daarbij minister Lieftinck.

uit de privésfeer

• Was actief in de Padvindersbeweging
• Was zeer muzikaal
• Verrichtte in 1943-1944 enige werkzaamheden voor het departement van Onderwijs, Wetenschap en Kultuurbescherming
• Ter zijner nagedachtenis is de Stichting Van der Leeuw-lezing in het leven geroepen
• Vader van A.J. van der Leeuw, directeur van het RIOD (Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie)

Publicaties van/over

literatuur/documentatie (6/9)

• F.J.F.M. Duynstee en J. Bosmans, "Het Kabinet Schermerhorn/Drees 1945-1946" (Assen-Amsterdam, 1977)
• J.D.J. Waardenburg, "Leeuw, Gerardus van der", in: Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme, deel 1, 114
• H. de Liagre Böhl, "Leeuw, Gerardus van der (1890-1950)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel V, 302
• Biografische Notities, door H. van Dulken, Boekmanstichting (in voorbereiding (1983))
• W. Hofstee, "Goden en Mensen. De godsdienstwetenschap van Gerardus van der Leeuw 1890-1950" (Kampen, 1997)
• Wie is dat? 1931

Biografisch Woordenboek(en)

• biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• biografie opgenomen in het Biografisch Lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands Protestantisme

publicaties over en van letterkundigen

biografie

archivalia

collectie-G. van der Leeuw, UB Groningen

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

Familie/gezin

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.