Tweede Kamerlid

De Staten-Generaal (het Nederlandse parlement) bestaan uit een Eerste en een Tweede Kamer die het gehele Nederlandse volk vertegenwoordigen. De Tweede Kamer heeft 150 leden die via een systeem van evenredige vertegenwoordiging gekozen worden. Tweede Kamerleden zijn dus gekozen volksvertegenwoordigers.

Tweede Kamerleden moeten de Nederlandse nationaliteit hebben, minimaal 18 jaar oud zijn en mogen niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. Voor uitsluiting van het kiesrecht is een rechterlijke uitspraak nodig; het hebben van een strafblad betekent nog niet dat iemand is uitgezonderd van het kiesrecht.

Onverenigbare functies

Een Tweede Kamerlid mag volgens de Grondwet niet tegelijkertijd één van de volgende functies vervullen:

• - 

  Eerste Kamerlid;
• - 

  minister of staatssecretaris;
• - 

  lid van de Raad van State, lid van de Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman of substituut ombudsman;
• - 

  lid van of procureur-generaal of advocaat-generaal bij de Hoge Raad.

Ook in andere wetten kunnen bepalingen staan over de onverenigbaarheid van een functie met het Tweede Kamerlidmaatschap. Op grond van de Wet op de Sociaal-Economische Raad kan een Kamerlid bijvoorbeeld niet tevens lid van de Sociaal-Economische Raad zijn.

Een minister of staatssecretaris die zijn functie ter beschikking heeft gesteld, mag wel Tweede Kamerlid zijn totdat er een beslissing is genomen over het al dan niet voortzetten van het ambt van minister of staatssecretaris. Na de verkiezingen kunnen demissionaire ministers en staatssecretarissen van het oude kabinet dus tevens Tweede Kamerlid zijn zolang er nog geen nieuw kabinet is beëdigd.

Het feit dat ministers en staatssecretarissen geen Kamerlid mogen zijn draagt bij aan de onafhankelijke, controlerende positie van de Tweede Kamer ten opzichte van het kabinet.

In de Wet Incompatibiliteiten Staten-Generaal en Europees Parlement is vastgelegd dat Kamerleden geen plaatsvervangend procureur-generaal bij de Hoge Raad mogen zijn.

Daarnaast mogen parlementariërs tijdens hun Kamerlidmaatschap niet tegelijkertijd één van de volgende functies uitoefenen:

• - 

  commissaris van de Koning(in);
• - 

  militair ambtenaar in werkelijke dienst;
• - 

  ambtenaar bij de Raad van State, de Algemene Rekenkamer of het bureau van de Nationale ombudsman;
• - 

  ambtenaar bij een ministerie of daaronder vallende instellingen, diensten en bedrijven;
• - 

  lid van de Raad van bestuur of de Raad van advies van de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen of de Sociale verzekeringsbank;
• - 

  lid van de commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Als de stemmen zijn geteld en de zetels over de lijsten zijn verdeeld, worden de kandidaten op de hoogte gesteld van hun benoeming. Nadat de kandidaat zijn benoeming aanvaardt, wordt er een onderzoek ingesteld naar de geloofsbrieven van de kandidaat. Wanneer er geen bezwaren zijn tegen het lidmaatschap van de kandidaat, wordt hij na aflegging van de eed beëdigd.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 is de PVV met 37 (+20) zetels de grootste partij geworden. GroenLinks/PvdA is met 25 zetels (+8 t.o.v. GroenLinks en de PvdA samen in 2021) de tweede partij, op de voet gevolgd door de VVD met 24 (-10) zetels. NSC komt met 20 zetels nieuw de Kamer in en is de vierde partij.

Artikel 67, lid 3 van de Grondwet bepaalt dat leden van de Staten-Generaal in de Kamer stemmen zonder last. Hoewel Tweede Kamerleden gekozen worden via de kandidatenlijst van een politieke partij, hebben zij formeel een onafhankelijke positie.

Tweede Kamerleden sluiten zich echter aan bij de Tweede Kamerfractie van de partij waarvoor ze gekozen zijn. Zo'n fractie streeft ernaar om eensgezind standpunten in te nemen. Afwijkend stemgedrag is uitzondering en wordt tegengegaan (fractiediscipline).

Tweede Kamerleden kunnen volgens de Grondwet niet worden vervolgd of voor de rechter worden aangesproken voor wat zij in vergaderingen van de Staten-Generaal hebben gezegd of in commissieverband hebben gezegd of geschreven.

Vertrek

Een deel van de Tweede Kamerleden vertrekt tussentijds. Dat is vooral het geval door benoemingen tot minister of staatssecretaris, omdat die ambten niet verenigbaar zijn met het Kamerlidmaatschap. Daarnaast stromen leden soms door naar andere functies, kunnen er conflicten ontstaan of kan ziekte leiden tot het niet langer kunnen vervullen van de functie.

Onverenigbare functies

Indien de voorzitter van de Tweede Kamer van oordeel is dat een Tweede Kamerlid een onverenigbare functie met het Kamerlidmaatschap vervult, waarschuwt de voorzitter het betreffende lid schriftelijk. Het Kamerlid moet dan binnen acht dagen beslissen of hij/zij de onverenigbare functie neerlegt, of dit aan het oordeel van de Kamer onderwerpt. Indien de Kamer hier vervolgens een uitspraak over moet doen, wordt er een tijdelijke commissie ingesteld die hierover een verslag uitbrengt, waarbij dit lid (indien gewenst) gehoord wordt. Vervolgens oordeelt de Kamer over het Kamerlidmaatschap van het lid.

Wat is er te zeggen over Tweede Kamerleden in het verleden, bijvoorbeeld over het jongste Tweede Kamerlid, het oudste Tweede Kamerlid, opleidingsniveau of de eerste vrouw in de Tweede Kamer?