Honderd dagen na de verkiezingen: een terugblik
PDC, 25 juni 2021
Er zijn inmiddels honderd dagen verstreken sinds de Tweede Kamerverkiezingen, en de formatie is nog in volle gang. Na de presentatie van het rapport van informateur Mariëtte Hamer aan de Kamer is duidelijk geworden dat vooral de vraag 'wie met wie' een struikelblok is. Zo willen PvdA en GroenLinks niet zonder elkaar in een kabinet, maar zien het CDA en de VVD een samenwerking met twee linkse partijen niet zitten. D66 wil liever niet met de ChristenUnie, de voorkeurscoalitie van de VVD, terwijl de ChristenUnie de boot afhoudt tot alle andere opties zijn geprobeerd. Inhoudelijk, dat wil zeggen op beleidskwesties zoals het in te vullen coronaherstelfonds, lijkt de formatie wel vaart te maken.
De formatie heeft vooral in de beginfase vertraging opgelopen door de 'functie elders'-kwestie. Op 18 maart 2021 werden Kajsa Ollongren (D66) en Annemarie Jorritsma benoemd als verkenners, maar een week later moesten zij opstappen vanwege het uitlekken van gespreksnotities op een foto. In het debat dat volgde op de vraag wie de 'functie elders' voor Pieter Omtzigt had aangekaart, liep met name het vertrouwen van demissionair premier Mark Rutte (VVD) een deuk op. Op 12 mei 2021, nadat informateur Tjeenk Willink tussen 6 en 30 april het vertrouwen had geprobeerd te herstellen, werd informateur Hamer benoemd; zij werd herbenoemd op 23 juni.
Tegelijkertijd wordt er doorgeregeerd door kabinet-Rutte III. Het demissionaire kabinet heeft zich bij zijn val over de toeslagenaffaire formeel alleen missionair verklaard op het gebied van de bestrijding van het coronavirus. Dat wil zeggen dat vanwege het belang van de bestrijding van het virus het kabinet zichzelf gerechtigd acht om op dat terrein politieke besluiten te nemen. Op veel andere terreinen worden zwaarwegende politieke beslissingen in de demissionaire periode 'controversieel' verklaard, omdat deze het volgende kabinet in de weg kunnen zitten als dat heel andere plannen heeft. Daarnaast voorkomt dit dat het kabinet daarmee na het aftreden nog enkele omstreden zaken kan afhandelen zonder dat kiezers hier iets over te zeggen hebben.
De redactie van Parlement.com brengt op deze pagina enkele achtergronden naar voren die relevant zijn voor deze bijzondere periode, zoals de posities van de Tweede Kamer en demissionair kabinet en enkele onderwerpen die de afgelopen tijd behandeld zijn.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Kabinetsformatie 2021
De kabinetsformatie 2021-2022 duurde in totaal 299 dagen. Zij resulteerde uiteindelijk in een voortzetting van de bestaande coalitie in kabinet-Rutte IV.
Demissionair kabinet: wat is het en hoe werkt het in de praktijk?
In dit overzicht vindt u achtergrondinformatie over een demissionair kabinet. Het gaat onder andere in op de verschillen met andere kabinetten, zoals een romp- of interim-kabinet. Ook komen enkele voorbeelden van demissionaire kabinetten in het verleden aan bod, die een beeld geven van de praktijk.
Controversiële onderwerpen
Het kabinet behoudt zich op het moment het recht voor om bij de bestrijding van het coronavirus te handelen alsof het missionair is. Daarmee kan het dus wel zwaarwegende politieke besluiten, zoals de avondklok, nemen die normaal ongebruikelijk zijn voor een demissionair kabinet. Veel andere onderwerpen staan in de 'ijskast,' zoals het klimaat, Lelystad Airport, de beperking van topinkomens of betaald ouderschapsverlof. Dat betekent dat ze pas na de formatie weer behandeld zullen worden.
Nieuw Reglement van Orde
Op 1 april 2021, ruim twee weken na de verkiezingen, is er een nieuw Reglement van Orde in werking getreden in de Tweede Kamer. Hierin werd onder meer besloten dat er een nieuwe vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken komt, is er een nieuwe gedragscode voor Kamerleden vastgelegd en is de eerder opgeheven commissie voor de Rijksuitgaven opnieuw ingesteld.
Parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen (PEAG)
Op 11 februari 2021 is de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen ingesteld, ruim drie weken na de val van het kabinet-Rutte III. Deze commissie onderzoekt de gang van zaken bij de aardgaswinning in het recente en verdere verleden.
Joop van den Berg- Demissionair & Controversieel (4 & 18 augustus 2017)
De eerste van een serie van twee columns die de beleidsruimte van een demissionair kabinet duiden. Wat is de positie van een demissionair kabinet, en hoe verhoudt het zich tot de Tweede Kamer? Leest u verder voor meer duiding op deze vragen.
De tweede column in de reeks, 'Controversieel,' gaat in op de specifieke betekenis van het begrip controversieel en hoe het in het verleden is toegepast.
Bert van den Braak - Zonder afspraken gaat het (al lang) niet (28 mei 2021)
Vorming van een kabinet dat in staat is te regeren. Dat is het doel van iedere kabinetsformatie. Om dat te bereiken zijn er twee opties: partijen sluiten vóór de verkiezingen een verbond, dat na een verkiezingszege met een meerderheidskabinet kan gaan regeren. Of partijen maken na de verkiezingen afspraken over parlementaire steun (desnoods 'gedoogsteun') aan het kabinetsbeleid.
Bert van den Braak - Alle inlichtingen? Geheime notulen?
Door de uitgelekte informatie over besprekingen in de ministerraad over beantwoording van Kamervragen staat het inlichtingenrecht (of beter: inlichtingenplicht) volop in de belangstelling. Dat (individuele) inlichtingenrecht van het parlement staat sinds 1987 in de Grondwet.
Careljan Rotteveel Mansveld - Begrenzingen van het inlichtingenrecht uit art. 68 GW
Met artikel 68 van de Grondwet hebben Tweede en Eerste Kamer een belangrijk instrument in handen om de regering te kunnen controleren. In de reglementen van orde van respectievelijk de Tweede en Eerste Kamer is dit artikel nader uitgewerkt in het recht van interpellatie en het stellen van schriftelijke vragen en, maar dan alleen voor de Tweede Kamer, het stellen van mondelinge vragen. Daarnaast beschikken beide Kamers over het recht van enquête, zoals neergelegd in artikel 70 van de Grondwet en verder uitgewerkt in de onlangs gewijzigde Wet op de Parlementaire Enquête.