Dit is een artikel in de serie Wandelingen door de Handelingen, een kijkje in de Nederlandse parlementaire geschiedenis aan de hand van spraakmakende debatten.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van 1992 ontstond er een humoristische situatie in de Tweede Kamer. VVD-leider Frits Bolkestein was als oppositieleider bezig met het eerste betoog van de dag toen hij een aantal vragen van Thijs Wöltgens (PvdA) kreeg. Om de houding van de Tweede Kamer te typeren deed hij een lammetje na, waarna hij hij geïnterrumpeerd door Hans van Mierlo (D66) om te vragen hoe zijn imitatie in de Handelingen moest worden opgenomen.
Dit gebeurde ten tijde van het kabinet-Lubbers III, bestaande uit CDA en PvdA. In het kabinet hiervoor (Lubbers II) was VVD nog de regeringspartner van het CDA.
Bolkestein opende zijn betoog met een aanval op het criminaliteitsbeleid van het kabinet, waarna hij begon met zijn kritiek op de EU en de rol van Nederland daarin. Specifiek keerde hij zich tegen de oprichting van de Europese Monetaire Unie (EMU), waardoor Nederland later van de gulden naar de euro zou overstappen.
Toen Bolkestein in een discussie raakte met Wöltgens, deed hij de opvallende uitspraak waarvan Van Mierlo zich afvroeg hoe deze in de Handelingen terecht zou moeten komen.
Handelingen 13 oktober 1992
De heer Bolkestein (VVD): De EMU neemt economische belemmeringen tussen lidstaten weg en voldoet dus aan het eerste criterium, maar was het verstandig in Maastricht tot een "onomkeerbaar proces" te besluiten? Is het aanvaardbaar dat de EMU over vijf tot zeven jaar wordt opgericht, dus misschien pas in 1999, zonder dat de nationale parlementen daar nog iets aan kunnen doen? Heeft de huidige valutachaos ons niet getoond dat wij niet verder moeten willen springen dan onze polsstok lang is? Terecht zei minister Kok "dat het zo niet verder gaat".
Inmiddels heeft de Duitse regering toegezegd de Bondsdag opnieuw goedkeuring te vragen, voordat Duitsland begint aan de derde en beslissende fase van de EMU Daarmee heeft Duitsland de facto een uitstapclausule gekregen, net als het Verenigd Koninkrijk. Dus geen automatische overgang naar de volledige EMU. De VVD wil ook een uitstapclausule. Willen de CDA- en PvdA-fracties het Nederlandse parlement van 1999 het recht ontzeggen, nog een bindende uitspraak over het afschaffen van de gulden te doen?
Dat het anders moet, is wel duidelijk. Want wij moeten nog steeds de Denen binnenboord zien te krijgen. Het Franse referendum was een nuttige catastrofe. Nuttig, omdat het een debat over Europa op gang bracht. Maar een catastrofe, omdat vrees voor de erfvijand Duitsland geheel onnodig werd aangewakkerd. Volgens onderzoek stemde in Frankrijk 68% "nee" om andere redenen dan het Verdrag van Maastricht. Veel Fransen stemden niet tegen het Verdrag van Maastricht, maar tegen het Verdrag van Rome. De VVD blijft dan ook tegenstander van het referendum, maar zij is voorstander van een open parlementair debat over deze en andere aangelegenheden, ook al kost het soms moeite om andere partijen daartoe over te halen.
De heer Wöltgens (PvdA): De heer Bolkestein heeft nu een hele tijd gebruikt om veel kritische kanttekeningen te plaatsen bij het Verdrag van Maastricht. Betekent dit dat de VVD tegen de ratificatie is?
De heer Bolkestein (VVD): De heer Wöltgens vraagt naar de bekende weg.
De heer Wöltgens (PvdA): Ik heb in de loop van de tijd namelijk zeer veel verschillende antwoorden van de VVD op die vraag gekregen. Misschien is dit de gelegenheid voor het definitieve antwoord.
De heer Bolkestein (VVD): Nogmaals, de heer Wöltgens vraagt naar de bekende weg. Hij weet dat wij aan het einde van de parlementaire behandeling zullen beslissen. Waartoe dient een parlementaire behandeling? Welnu, om aan de regering vragen te stellen en daarop antwoorden te krijgen. In het licht van de antwoorden zal er worden beslist of men voor of tegen stemt. De heer Wöltgens weet in dezen al wat hij wil. De regering moge blanco antwoorden, de regering moge onzin antwoorden, de heer Wöltgens en zijn fractie zullen voor stemmen. Hij is als de man die zegt: ik heb nu eenmaal een besluit genomen, kom mij nu niet met de feiten in de war brengen. De heer Wöltgens leent zich dus voor een schijnvertoning.
(...)
De heer Wöltgens (PvdA): Dus de medewerking van alle landen tot nu toe aan de ratificatie is een schijnvertoning geweest? Zij hebben kennelijk niet zoveel tijd nodig als de VVD-fractie om een oordeel te vormen.
De heer Bolkestein (VVD): Het gaat om niet de geringste zaak! Het is nogal logisch dat mijn fractie de tijd wil benutten om de regering de pen op de neus te zetten en vragen te stellen. In het licht van de antwoorden zal de fractie beslissen. Ik heb er geen moeite mee om te zeggen dat voor ons het grote punt van "Maastricht" de EMU is. Ook daarover hebben wij opmerkingen te maken, zoals ik zojuist heb aangegeven. Dit geldt ook voor andere terreinen. Wij werken de parlementaire procedure normaal af. Aan het einde van de weg besluiten wij, voor of tegen te stemmen. Dat er in mijn partij mensen zijn die er verschillend over denken, gelukkig maar. Misschien wordt er in uw partij, mijnheer Wöltgens, niet over gedebatteerd.
De heer Wöltgens (PvdA): Er wordt in mijn partij over gedebatteerd, alleen wordt er in mijn partij leiding gegeven. Dat is misschien het verschil!
De heer Bolkestein (VVD): Mijnheer de voorzitter! Een van uw voorgangers als voorzitter van deze Kamer heeft een boek geschreven "De Tweede Kamer, lam of leeuw?" Als ik luister naar de heren Brinkman, Van Mierlo en Wöltgens hoor ik: "méééèéh...!".
De heer Van Mierlo (D66): Mijnheer de voorzitter! Kunt u aangeven hoe dat in de Handelingen wordt opgenomen! Mag ik er overigens op wijzen, dat de heer Bolkestein het wel ontzettend goed nadoet!
De heer Bolkestein (VVD): Mijnheer de voorzitter! Mag ik de heer Van Mierlo vragen: waar was hij tijdens het debat over Europa? Welke publieke stellingen heeft hij betrokken? Aan welke openbare discussies heeft hij deelgenomen? Welke artikelen van zijn hand over Europa hebben zich aan mijn zicht onttrokken? Waar is hij geweest in het Europadebat dit hele jaar? Wat is tot nog toe zijn bijdrage geweest aan het Europadebat? Zijn bijdrage, mijnheer de voorzitter, was een grote ronde nul. Zo!