Minderheidskabinet

Een minderheidskabinet moet steeds proberen om voor zijn voorstellen een parlementaire meerderheid te vinden. In de parlementaire historie bleek dat minderheidskabinetten daartoe niet altijd in staat waren. Diverse minderheidskabinetten leden parlementaire nederlagen.

Gestrande voorstellen

Het kabinet-Mackay, dat geen meerderheid in de Eerste Kamer had, verloor een minister (Keuchenius), nadat de Eerste Kamer zijn begroting had verworpen. Een voorstel om de Kieswet aan te passen, werd eveneens door de Eerste Kamer verworpen.

Het liberale kabinet-De Meester was vaak afhankelijk van de sociaaldemocraten, maar die wensten bijvoorbeeld niet hun standpunt over defensie op te geven. In december 1906 bracht de meerderheid in de Eerste Kamer het kabinet een nederlaag toe, door de begroting van Oorlog te verwerpen. Omdat geen ander kabinet viel te vormen, bleef het kabinet-De Meester echter aan. Er kwam alleen een nieuwe minister van Oorlog. Exact een jaar later verwierp de Tweede Kamer opnieuw de begroting van Oorlog. Behalve de oppositie stemden ook de SDAP, enkele VDB'ers en de liberaal Thomson tegen. Het kabinet trad hierna af.

Grondwetsherziening van 1917

Het minderheidskabinet-Cort van der Linden wist in 1917 een belangrijke Grondwetsherziening tot stand te brengen, doordat alle partijen daarover een akkoord sloten (de 'pacificatie'). Het kabinet leed in 1917 wel een belangrijke nederlaag doordat de Eerste Kamer in meerderheid weigerde verder mee te werken aan totstandkoming van een wet over invoering van een staatspensioen. Na de verwerping van een wetsvoorstel over de eed door de Eerste Kamer, werd een voorstel waarin tegemoet was gekomen aan de bezwaren alsnog aangenomen. Het kabinet kreeg te maken met het tussentijds aftreden van enkele ministers, van wie er enkelen een nederlaag in het parlement leden.

Geen controversiële voorstellen

Het in 1926 gevormde kabinet-De Geer zag af van het indienen van controversiële (wets)voorstellen. Tegen de zin van het kabinet aangenomen moties werden veelal niet uitgevoerd, met een beroep op het extraparlementaire karakter van het kabinet. Door het ontbreken van een alternatief, was de Tweede Kamer daarbij machteloos.

Het vijfde kabinet-Colijn werd bij zijn eerste optreden in de Tweede Kamer direct weggestuurd, door aanneming van een motie-Deckers die het optreden van het kabinet afkeurde.

Gedoogsteun

Als regel wordt bij de parlementaire steun voor een kabinet alleen gekeken naar partijen die bewindslieden leveren. Er waren echter situaties waarin een partij wel parlementaire steun gaf, zonder daadwerkelijk in het kabinet vertegenwoordigd te zijn. Dat was het geval bij het kabinet-Kuyper en het kabinet-Heemskerk toen de christelijk-historischen buiten het kabinet bleven. Ideologisch waren de christelijk-historischen nauw verwant met de ARP en (in mindere mate) met de RKSP die deze kabinetten vormden.

Het kabinet-Den Uyl was formeel geen minderheidskabinet, maar alleen PvdA en D66 (en in mindere mate PPR) verbonden zich volledig aan dit kabinet. ARP en KVP gaven gedoogsteun, maar die partijen leverden wel bewindslieden. De fracties van ARP en KVP stemden bovendien uiteindelijk wel in met de grondslag van het kabinet. Er vonden geen directe onderhandelingen plaats en er was ook geen regeerakkoord.

In het overzicht zijn interimkabinetten en demissionaire kabinetten niet meegenomen.