Kabinet-Balkenende IV (2007-2010)

Het kabinet-Balkenende IV nam zich bij de start voor vooral niet al teveel impopulaire bezuinigingsmaatregelen te nemen. Toen de kredietcrisis Nederland in het najaar van 2008 bereikte, gevolgd door de Grote Recessie, waren de plannen van voor de crisis in één klap achterhaald. Minister Bos (Financiën) moest vele tientallen miljarden euro’s inzetten om financiële instellingen van de ondergang te redden.

Ondanks het uitgebreide coalitieakkoord en het aanvullende beleidsprogramma stond het grootste deel van het kabinetsbeleid in het teken van de economische crisis. Deze dwong het kabinet tot bezuinigings- en hervormingsmaatregelen.

Buitenlandse Zaken

• - 

  Grondwet EU

  Balkenende IV zette zich in voor omvorming van het Grondwettelijk Verdrag voor de EU (Europese Grondwet) tot een gewijzigd EU-verdrag. In juni 2007 werd op de Europese Top in Brussel hierover een akkoord bereikt tussen de 27 lidstaten, het verdrag van Lissabon.

Justitie

• - 

  Generaal pardon

  Per 15 juni 2007 werd een generaal pardon verleend aan asielzoekers die lang op een besluit over een verblijfsvergunning wachtten.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

• - 

  Benoeming burgemeester

  Het kabinet besloot in september 2007 vast te houden aan de benoemde burgemeester, waarbij de voordracht van de gemeenteraad zwaar weegt.

• - 

  Wijziging Koninkrijksstatuut; omvorming van de Nederlandse Antillen

  In december 2008 werd op een Rondetafelconferentie een akkoord bereikt over een nieuwe bestuurlijke structuur voor de Nederlandse Antillen. Het proces van vernieuwing van het staatkundig bestel van de eilanden werd in 2010 voltooid met een ingrijpende wijziging van het Koninkrijksstatuut. De Nederlandse Antillen hielden op te bestaan als land. Curaçao en Sint Maarten werden zelfstandige landen binnen het Koninkrijk en Bonaire, Sint Eustatius en Saba werden openbare lichamen binnen het Nederlandse staatsbestel.

Financiën

• - 

  Kredietcrisis

  Vanwege de kredietcrisis werden in het najaar van 2008 maatregelen genomen om de garantie voor spaartegoeden tijdelijk te verhogen. Verder kwamen er kapitaalsondersteuningen voor diverse financiële instellingen.

• - 

  Nationalisatie Fortis/ABN Amro

  In samenwerking met De Nederlandsche Bank nam het kabinet stappen om de dreigende ondergang van Fortis te voorkomen. Aanvankelijk werd een staatsaandeel in het bedrijf genomen. Later werden Fortis Nederland en het Fortis-deel van ABN Amro geheel overgenomen. In november 2008 werd besloten Fortis Nederland en ABN Amro te laten fuseren.

• - 

  Kredietcrisis en bezuinigingen

  Op 25 maart 2009 presenteerde het kabinet een pakket van maatregelen om de recessie ten gevolge van de wereldwijde economische crisis (kredietcrisis) aan te pakken (aanvullend beleidsakkoord 'samen werken, samen leven'). Dat pakket was het resultaat van onderhandelingen tussen de CDA, PvdA en ChristenUnie. Er werden onder meer maatregelen aangekondigd om de economie te stimuleren. Terugdringing van het overheidstekort zal na 2011 plaatsvinden.

  In september 2009 stelde het kabinet werkgroepen in voor heroverwegingen op 20 beleidsthema's. Zij moeten minstens één beleidsvariant ontwikkelen die een besparing van 20% oplevert. In totaal zou dit 35 miljard moeten kunnen opleveren.

• - 

  Griekse crisis

  In april/mei 2010 had met name minister De Jager veel bemoeienis bij het oplossen van de Griekse begrotingscrisis.

Defensie

• - 

  NAVO-missie in Afghanistan

  Het kabinet besloot in december 2007 tot verlenging van de Nederlandse bijdrage aan een NAVO-missie in Afghanistan.

Verkeer en Waterstaat

• - 

  Kilometerheffing

  In mei 2008 werd besloten tot invoering van een kilometerheffing voor autoverkeer vanaf 2012. Belasting van het autobezit als de BPM, aanschafbelasting voor auto's en de motorrijtuigenbelasting zouden in de periode 2012-2018 geleidelijk worden afgeschaft. In april 2009 maakte minister Eurlings echter bekend dat de invoering van een heffing voor vrachtwagens, de eerste fase van het plan, uitgesteld werd tot na de kabinetsperiode van het kabinet-Balkenende IV. Sinds maart 2010 ligt de uitvoering van het plan geheel stil.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

• - 

  Verhoging AOW-leeftijd

  In oktober 2009 kwam het kabinet met het voorstel om de AOW-leeftijd in twee stappen te verhogen van 65 jaar naar 67 jaar. In 2020 moest de leeftijd 66 jaar worden en in 2025 67 jaar. Er kwam een regeling voor werknemers met zware beroepen.

Verdrag van Lissabon

Namens Nederland zette premier Balkenende op december 2007 zijn handtekening onder het Verdrag van Lissabon. Dit verdrag trad op 1 december 2009 in werking en voorzag in een ingrijpende wijziging van het bestuur en de besluitvorming van de Europese Unie.

Rapport Commissie Davids over steun aan de oorlog in Irak

In februari 2009 werd een onafhankelijke commissie ingesteld die onderzoek moest doen naar de besluitvorming in aanloop naar de inval in Irak in 2003. De commissie onder voorzitterschap van oud-president van de Hoge Raad mr. W.J.M. Davids bracht op 12 januari 2010 verslag uit. Bij brief van 9 februari 2010 reageerde het kabinet op de bevindingen van de commissie. Erkend werd dat een adequaat volkenrechtelijk mandaat voor deelname aan een militaire missie vereist was, dat afwijkende ambtelijke meningen de politieke top hadden moeten bereiken en dat de informatievoorziening over vertrouwelijke informatie moest worden verbeterd.

Vier keer las Koningin Beatrix een door het kabinet-Balkenende IV opgestelde troonrede voor. De eerste twee jaren was er veel aandacht voor duurzame economische ontwikkeling en internationale veiligheidsvraagstukken. Later stonden de economische crisis en de maatschappelijke gevolgen daarvan centraal.

Kabinetscrisis 2010: de 'Uruzgan-crisis'

In de vroege ochtend van 20 februari 2010 wist het vierde kabinet-Balkenende geen overeenstemming te bereiken over eventuele voortzetting van de Nederlandse militaire activiteiten in de Afghaanse provincie Uruzgan. De ministers van PvdA wilden negatief antwoorden op een verzoek van de NAVO voor verdere activiteiten na 2010. Toen de meerderheid van het kabinet anders besloot, konden de PvdA-ministers dat niet voor hun rekening nemen en kondigden zij aan ontslag te nemen. De ministers van CDA en ChristenUnie zagen daarin aanleiding om hun portefeuille, functies en ambt ter beschikking te stellen.