Weer "maatjes" maar tegen welke prijs?
Het lijkt er veel op dat de Partij van de Arbeid er alles voor over heeft gehad om weer regeringspartij te worden en dus met de christen-democratie weer "maatjes" te worden.
Om te beginnen werden linkse bondgenoten vlug, veilig en voordelig aan de stoeprand gezet, al moet eraan worden toegevoegd dat die zichzelf niet erg hebben ingespannen om dit te voorkomen.
Vervolgens is er gewerkt aan een regeerakkoord dat aanvaardbaar was voor alle drie betrokken partijen, minstens ten dele dankzij de bemiddelende plaats en rol van de ChristenUnie tussen PvdA en CDA in. Waar die ontbrak, verloor de PvdA het spel nogal eens. Zoals met het referendum over het Europese grondwettelijke verdrag en de bevordering van adoptie in plaats van abortus. Dat het congres van de PvdA met dit regeerakkoord tevreden was, is dus niet zo wonderlijk.
Veel merkwaardiger was het blijkbaar zonder slag of stoot aanvaarden van een verdeling van ministersposten waarbij het CDA evenveel portefeuilles kreeg als PvdA en CU samen. Ook de belangrijkste ministeries vielen, op Financiën na, in christen-democratische handen: Buitenlandse Zaken, Justitie, Verkeer en Waterstaat, Volksgezondheid en, niet te vergeten, Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Men vergisse zich ten slotte niet in het belang van LNV. Dit ministerie houdt zich al lang niet meer alleen bezig met het agrarische bedrijf, maar ook met de voedselkwaliteit in brede zin en_ met de ruimtelijke ordening, vooral met de toekomst van het landelijke gebied. Die toekomst vergt voor een belangrijk deel vervanging van het agrarische bedrijf door nieuwe economische dragers en andere vormen van natuurbeheer, wat LNV ook heel goed heeft begrepen. Ook dit ministerie berust bij het CDA evenals de coördinatie van het overeengekomen "Randstadoffensief" dat, op zichzelf niet onbegrijpelijk, in handen is gesteld van de minister van Verkeer en Waterstaat.
Het wonderlijkst is nog dat de PvdA zich het ministerie van SZW heeft laten ontnemen. Uit alles blijkt dat Wouter Bos zich heeft laten wijsmaken dat Financiën en Sociale Zaken niet in één partijpolitieke hand horen. Het zou één partij namelijk al te dominant maken in de sociaal-economische driehoek van het kabinet (die bestaat uit Financiën, EZ en SZW), zo schijnen de christen-democratische onderhandelaars geduldig te hebben uitgelegd.
Maar, dan kennen de representanten van de PvdA hun geschiedenis wel heel slecht. In het kabinet-Schermerhorn (1945-1946) was de gehele driehoek in handen van de PvdA-in-wording, met Lieftinck, Vos en Drees. Daarna bleven Financiën en Sociale Zaken tot 1958 twaalf jaar lang in handen van de PvdA: Financiën bij Lieftinck (tot 1952), Van de Kieft (tot'56) en Hofstra (tot '58); Sociale Zaken bij Drees (tot hij in '48 premier werd), Joekes (tot '52) en Suurhoff (tot '58). Landbouw (toen vooral voedselvoorziening) was al die jaren in handen van Sicco Mansholt. Toch niet de minsten in de geschiedenis van de naoorlogse sociaal-democratie.
Het CDA dacht er in een recenter verleden ook anders over, als dit zo uitkwam: in de eerste kabinetten - Lubbers (1982-1989) zaten twee christen-democraten broederlijk op Financiën en Sociale Zaken: Onno Ruding en Jan de Koning, vergezeld van de eveneens christen-democratische staatssecretaris Louw de Graaf op SZW. Het ziet dus naar uit dat de PvdA zich in deze kwestie lelijk in het pak heeft laten naaien.
Trouwens, toen de PvdA in 1977 de helft van alle ministersposten opeiste (verhouding 8:7:1) was het huis te klein. "Ik loop nog liever door een glazen deur", luidde de befaamd geworden reactie van de christen-democraat Van Agt. Nu kraaide er geen haan naar zulk een verdeling, ten gunste van het CDA. Dit kon in 1977 hoog spel spelen; er was immers een alternatief voor de PvdA, ook al was zij veruit de grootste. Dit jaar kon de PvdA hoog spel spelen, omdat zonder haar geen parlementaire meerderheid was te vormen. Ze deed het echter niet.
De ervaring met de mislukte kabinetsvorming in 2003 moet de sociaal-democraten heel diep in de benen zijn gezakt, als zij voor een succesvolle afsluiting van de regeringsvorming zo veel over heeft gehad, tot en met een sterk staaltje van historisch boerenbedrog.