Onredelijke benadeling
De PvdA heeft nauwelijks afkeuring uitgesproken over de rol van informateur die partijlid Ronald Plasterk op zich heeft genomen. Dat is opmerkelijk. Het op onredelijke wijze benadelen van de partij kan reden zijn voor royement. Het is de vraag of helpen bij het formeren van het meest rechtse kabinet uit de naoorlogse periode onder die noemer valt, maar daarover is in ieder geval discussie mogelijk.
De rol van informateur is wezenlijk anders dan die van verkenner, al kan die eerstgenoemde functie een verschillend karakter hebben. Een verkenner doet niet meer dan inventariseren welke fracties het beste onderhandelingen kunnen gaan voeren. Bij een informateur kan het gaan om het in kaart brengen van verdere mogelijkheden als een impasse dreigt. Herman Tjeenk Willink vervulde die rol enkele keren. Bij Plasterk gaat het echter om het als informateur (procesbegeleider) meewerken aan de vorming van een kabinet.
Van dat kabinet zullen partijen deel gaan uitmaken die de klimaatproblematiek en het stikstofprobleem ontkennen, waarvan er één is die aanstuurt op discriminatie van een aanzienlijke bevolkingsgroep en waarvan de leider antiparlementaire en antirechtsstatelijke uitingen heeft gedaan. En voorts een partij die een buitenlands beleid voorstaat dat diametraal staat tegenover wat de PvdA wil: een actief lidmaatschap van de EU en steun aan Oekraïne bijvoorbeeld. Belangrijker nog is dat zijn eigen partij geen rol speelt bij de formatieonderhandelingen.
Dat laatste is vrijwel ongekend in de parlementaire geschiedenis. Alleen Mr. J. Limburg was in 1926 tegen de zin van zijn partij, de VDB, formateur. Ernstige kritiek van de partijleiding daarop was voor hem reden zijn partijlidmaatschap op te zeggen. Er was overigens voordien al sprake van een zekere verwijdering tussen Limburg en de VDB.
Ja maar, zo wordt wel gesteld, de Tweede Kamermeerderheid heeft Plasterk gevraagd informateur te worden. Laten in het verleden nu vooraanstaande staatslieden (Romme, Zijlstra, De Gaay Fortman, Van Agt) een dergelijk verzoek van de Koning(in) te hebben afgewezen. Weigeren mag gewoon. Er is geen enkele reden voor een PvdA-lid om mee te werken aan totstandkoming van een rechts kabinet. VVD, NSC en BBB hebben duizenden leden (oké, de PVV slechts één). Onder hen zijn capabele personen genoeg die de rol van informateur kunnen vervullen.
Toen De Gaay Fortman aan Barend Biesheuvel liet weten dat hij zich bereid had verklaard minister te worden in het kabinet-Den Uyl, zei de ARP-voorman: 'Je bent een verrader. Je bent mijn vriend niet meer'. Of Frans Timmermans iets overeenkomstig tegen Ronald Plasterk heeft gezegd toen hij bereid bleek als informateur de komst van een rechts kabinet te bevorderen, valt te betwijfelen. Het had echter voor de hand gelegen als de leiding van de PvdA - al mocht het iets minder scherp - aan Plasterk had laten weten dat er beter een einde kan komen aan zijn partijlidmaatschap. Royement is een vergaande stap. Vraag is waarom Plasterk zelf die stap niet neemt.
Uit zijn columns in de Telegraaf bleek al dat hij zich heeft verwijderd van zijn partij. Nu moet er in iedere partij ruimte zijn voor afwijkende standpunten en discussie, dus op zichzelf is dat geen probleem. De stap die hij nu heeft gezet gaat echter veel verder. Het komt inderdaad in de buurt van het onredelijk benadelen van de eigen partij. Door mee te werken aan vorming van dit rechtse kabinet wordt de weg afgesneden naar een kabinet dat een beleid kan voeren dat dichter bij het (GroenLinks-)/PvdA-programma staat. Waarom zou je dat willen als PvdA-lid?
Hou mij ten goede: uit democratisch oogpunt is er niets tegen een kabinet dat wordt gesteund door PVV, VVD, NSC en BBB. Wel bedenkelijk is dat een PvdA-lid zich leent voor een rol bij de vorming van juist dit kabinet.