Doorgerekend
Zou er één beschaafd land in de wereld zijn waar politieke partijen aan een economenclub in dienst van de regering gaan vragen of hun verkiezingsprogramma kan worden goedgekeurd? Waar die partijen hun programma veranderen als die goedkeuring dreigt uit te blijven?
Je zou toch zeggen: een zichzelf respecterende politieke partij vraagt de goedkeuring voor haar programma van haar leden en zoekt er vervolgens steun voor bij de kiezers. Bijvoorbeeld, omdat die partij in haar overtuigingen en in haar programma gelooft. Het kan zijn dat een politieke partij oprecht meent dat zoveel mogelijk bij het oude dient te blijven of dat zij er juist heilig van overtuigd is dat de dingen heel anders moeten. Je mag trouwens hopen dat het dan niet alleen gaat over welvaart maar ook over welzijn en over goed bestuur. Maar, een partij gaat toch niet pas geloven dat haar opvattingen deugen als gouvernementseconomen die hebben nageteld en afgestempeld?
In beschaafde landen, zo mogen wij aannemen, houdt de schoenmaker zich bij zijn leest: de econoom bij het economisch onderzoek en de politicus bij het zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke problemen. Het zou immers niet voor het eerst zijn als politici oplossingen weten te bedenken waar de wetenschap (inclusief de economie) niet aan had gedacht, soms zelfs niet aan wilde denken.
Je zou het niet geloven, maar er is inderdaad een in doorsnee beschaafd land waar alle politieke partijen, van SP tot en met SGP, trouwhartig naar het Centraal Planbureau gaan, dat werkt onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken, om hun verkiezingsprogramma's te laten "doorrekenen" op economische deugdelijkheid en dus op effecten voor de groei, de werkgelegenheid, de prijsontwikkeling en het overheidstekort. Dat gaat dus in de komende maanden opnieuw gebeuren.
Nu zou daar misschien nog iets voor te zeggen zijn (want onzin blijft het) als een partij intern zou willen weten met welke variatie aan mogelijke economische effecten zij rekening zou moeten houden. Dat alles, ervan uitgaande dat ook de mooie en geavanceerde computerprogramma's van het CPB de realiteit niet echt voorspellen maar hooguit benaderen. En dan nog alleen als er vier jaar lang niets bijzonders gebeurt. (Ooit een periode van vier tot vijf jaar meegemaakt waarin niets bijzonders gebeurde?) Het gaat bij zulk doorrekenen niet om de beoordeling van werktekeningen voor een bouwwerk van beton; het gaat om schattingen van collectief gedrag waarin naast machtsverhoudingen ook zoiets onpeilbaars als vertrouwen een hoofdrol speelt. Aardige liefhebberij maar nauwelijks relevant voor een politiek programma.
Maar neen, zo wordt daar door partijen niet over gedacht. Het is zelfs al geregeld voorgekomen dat het congres of de ledenvergadering van een partij het programma al had vastgesteld, waarna de bedevaart naar het CPB werd gemaakt en om zijn zegen werd gevraagd. Alwaar vervolgens bleek dat de cijfertjes uit de computer helaas niet zo mooi bleken te zijn. Vervolgens werd zulk programma (voor miljarden desnoods!) aangepast, zodat het CPB alsnog de verlangde mooie cijfers verschafte. Aan de partijleden werd verder niets meer gevraagd. Meestal worden er trouwens trucjes bedacht (dramatische kortingen op het Gemeente- en Provinciefonds, bijvoorbeeld) die naderhand helemaal niet mogelijk blijken te zijn.
Kortom, de goedkeuring van het CPB blijkt in Nederland belangrijker voor een partij dan de instemming van haar leden. Zij wordt verkregen met, zo nodig, manipulatie van het eigen programma. Als lid of sympathisant van een partij word je daarover niet ingelicht, vooraf noch achteraf. De enige die alles keurig en nauwgezet rapporteert in zijn eigen publicaties is het Centraal Planbureau. Die verschijnen gelukkig pas ruim na de verkiezingen als in elk geval de media daar geen belangstelling meer voor hebben. No hype no glory, nietwaar?
Politici en media houden, met medewerking van het CPB, een fenomeen in stand dat waarschijnlijk uniek is in de wereld en dat je de vraag zou moeten doen stellen: wie houdt hier nu wie voor de gek?