Staatkundig-Gereformeerde Partij (SGP)

Het christelijke karakter van de partij blijkt onder andere uit het beginselprogramma. Daarin staat dat de partij streeft naar een regering van ons volk op de in de bijbel geopenbaarde ordening van God. Dit betekent geen vermenging van staat en kerk. De SGP is tegen een kerkstaat of een staatskerk. Staat en kerk hebben afzonderlijk hun eigen verantwoordelijkheid. Anderzijds mogen geloof en politiek niet gescheiden worden. Er moet in de politiek ruimte zijn voor argumenten op basis van het geloof.

De partij onderscheidt zich van andere christelijke partijen door onverkort vast te houden aan artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Dit artikel gaat over de taak van de overheid. In 1905 schrapte de Generale Synode der Gereformeerde Kerken de volgende woorden uit dit artikel: 'om te weren en uit te roeien alle afgoderij en valsen godsdienst, om het rijk des antichrists te gronde te werpen'.

Het weglaten van deze zinsnede betekende het gedogen door de overheid van de katholieke kerk. Dit werd door de oprichters van de SGP onaanvaardbaar geacht.

De SGP is opgebouwd uit plaatselijke afdelingen en kiesverenigingen. De plaatselijke kiesverenigingen worden geregeerd door de eigen statuten, de plaatselijke afdelingen door het algemeen reglement van de partij.

De plaatselijke afdelingen en kiesverenigingen binnen een provincie vormen een provinciale afdeling. Op de laatste zaterdag in april vindt de jaarlijkse partijdag plaats.

Het Hoofdbestuur is het landelijk bestuur van de partij. Het Hoofdbestuur wordt in belangrijke partijaangelegenheden geadviseerd door de partijadviesraad. De adviezen zijn niet bindend. De Commissie van beroep neemt kennis van en doet een bindende uitspraak in beroep tegen besluiten tot opzegging van het lidmaatschap door de partij of ontzetting uit het lidmaatschap. Partijvoorzitter is sinds januari 2021 Dick van Meeuwen.

Het zetelaantal heeft voortdurend gevarieerd tussen de twee en drie zetels. De partij heeft een nogal stabiele aanhang uit de kring van de 'bevindelijke' gereformeerden (gereformeerden voor wie de persoonlijke geloofsbeleving een belangrijke rol speelt). De leden en kiezers van de SGP komen uit kerkgenootschappen als de Christelijk-Gereformeerde Kerk, de Gereformeerde Gemeenten en de Oud-Gereformeerde Kerk, alsmede uit de 'rechtervleugel' van de Nederlands Hervormde kerk, de Gereformeerde Bond.

De partij heeft in sommige delen van het land een relatief sterke aanhang. Dat geldt bijvoorbeeld voor delen van Zeeland (Tholen, Sint Philipsland), Zuid-Holland (Goeree-Overflakkee, Alblasserwaard), Gelderland (Veluwe) en Overijssel (omgeving Zwolle, Staphorst, en op Urk). In sommige gemeenten zit de SGP al lange tijd in het college van B&W (bijvoorbeeld in de Overijsselse gemeente Rijssen).

De SGP werd op 24 april 1918 opgericht door dominee G.H. Kersten uit Yerseke. Orthodoxe protestanten, waarvan sommige afkomstig waren uit de ARP, keerden zich tegen de samenwerking van de ARP met de katholieken en tegen zaken als sociale zekerheid en vrouwenkiesrecht. De partij nam in dat jaar al wel aan de Tweede Kamerverkiezingen deel, maar kon geen zetel bemachtigen. In 1922 lukte dat wel en dominee Kersten deed zijn intrede in de Tweede Kamer. Bij de verkiezingen van 1925 bemachtigde de SGP een tweede zetel.

Na de Tweede Wereldoorlog moest dominee Kersten het veld ruimen. Hij werd wegens zijn gedragingen in de Tweede Wereldoorlog niet meer toegelaten als lid van de Tweede Kamer. Zijn opvolger als fractievoorzitter was de Delftse predikant Zandt. Na zijn overlijden in 1961 werd ingenieur Van Dis voorman van de SGP en nadien volgden dominee Abma en de ingenieurs Van Rossum en Van der Vlies.

Pas in 1956 kwam de SGP in de Eerste Kamer met één zetel. De partij profiteerde van de uitbreiding van het aantal Eerste Kamerleden van 50 naar 75. In 1960 ging deze zetel weer verloren. Maar sinds 1971 is de SGP met één of twee zetels onafgebroken in de Eerste Kamer vertegenwoordigd.

In 1984 werd ingenieur Van der Waal de eerste vertegenwoordiger van 'Klein Rechts' in het Europees Parlement, waar hij tot 1997 zetelde. Van 1999 tot en met 2019 was de journalist Bas Belder lid van het EP namens de SGP. Sinds de Europese verkiezingen in mei 2019 is Bert-Jan Ruissen namens de SGP EP-lid.

In 2018 vierde de SGP haar 100-jarig jubileum. Sinds 1 november 2019 is de SGP ook de oudste politieke partij uit de gehele politieke geschiedenis. Eerder was de in 1879 opgerichte ARP met 101 jaar de oudste.

Groepjes theologen beschuldigden de SGP wel eens niet recht in de leer te zijn. Ook jongeren zetten zich zo nu en dan wel eens af tegen de ouderen. Binnen de partij was de rol van de vrouwen lange tijd een discussiepunt. Vrouwen kunnen inmiddels zowel lid worden van de SGP als zich verkiesbaar stellen voor vertegenwoordigende lichamen. Tot dit laatste werd in maart 2013 besloten, nadat eerder het Europees Hof voor de Rechten van de Mens negatief had geoordeeld over het uitsluiten van vrouwen.

Ook nadat Kees van der Staaij in 2010 Bas van der Vlies had opgevolgd als partijleider bleef de SGP een stabiele christelijke koers varen. Tijdens het kabinet-Rutte I vervulde de SGP feitelijk een rol als 'gedoogpartner'. Zowel in 2017 als in 2021 en 2023 werden bij de Tweede Kamerverkiezingen drie zetels behaald.