Malle ideetjes
Soms zou men wensen dat de Tweede Kamer haar belangstelling voor het gemeentebestuur eens een tijdje verloor. Bijna elke staatkundige vernieuwing wordt daar vroeg of laat immers afgeschoten, maar het kwade geweten richt zich vervolgens op de lokale democratie en slaat dan vol vreugde aan het fröbelen.
Daar was om te beginnen de zogenaamde 'dualiseringsoperatie' die gemeenteraad en B & W moest ontvlechten en moest leiden tot twee jegens elkaar zoveel mogelijk onafhankelijke instellingen. Daar zat wat in, maar de wetgever heeft toen erg veel voorgeschreven en ook (uniform) dicht geregeld. Hij toonde weinig respect voor de diversiteit in schaal, cultuur en machtsverhoudingen in de gemeente. Een stadsparlement in Amsterdam is heel goed mogelijk, maar op Schiermonnikoog? De operatie werd vervolgens niet afgemaakt. Het burgemeesterschap werd niet aangepast en de herziening van de vele medebewindstaken heeft erg lang op zich laten wachten.
Vervolgens kwam in 2002 de VVD met het ideetje om te gemeenten te 'bevrijden' van hun eigen belasting, de OZB. Allemaal immers te ingewikkeld en zo onaangenaam. (Ooit een aangename belasting tegengekomen?) De VVD vergat even dat zij die OZB ooit zelf had uitgevonden (in casu: minister H.J. Witteveen, in de jaren zestig) en dat zij die zelf in later jaren, via de Wet WOZ (waardering onroerende zaken) ongehoord ingewikkeld had gemaakt.
Niettemin, in de formatie van 2002 stonk het CDA er met open ogen in (in 2003 nogmaals) en nu moet en zal de VVD haar onhistorische zin krijgen, daarmee de zelfstandigheid van de lokale democratie vermoordend. Want tot nu toe komt er geen andere gemeentelijke belasting voor in de plaats. Dat, terwijl Financiën voor de wettelijke afschaffing van de OZB heel veel tijd nodig heeft. Van PvdA-voorzitter Koole mogen gemeentebestuurders uit zijn partij daar allemaal niet over klagen.
Om minister Pechtold niet helemaal met lege handen weg te sturen, heeft het kabinet kort voor de zomer het ideetje opgevat om de raadsverkiezingen te spreiden in plaats van op één dag te houden, zoals nu. Zoals de directievoorzitter van de VNG, Ralph Pans, fijntjes heeft opgemerkt: precies in de tijd dat hetzelfde kabinet streeft naar het houden van alle verkiezingen voor ondernemingsraden op één dag.
En dat, hoewel in 1997 staatssecretaris J. Kohnstamm deze verkiezingen ook al dacht te spreiden, maar daar ijlings van terugkwam nadat hij eerst eens onderzoek had laten doen door een paar Tilburgse deskundigen. Die rieden het hem dringend af: slecht voor de opkomst en voor de belangstelling in de gemeentelijke democratie.
Als wij nu eens afspraken de gemeentelijke democratie met rust te laten totdat wij hadden aangetoond op noodzakelijke onderdelen het landelijke bestuur te kunnen vernieuwen. Het Haagse politieke bedrijf riskeert anders steeds meer de faam te krijgen het meest daadkrachtig te zijn in het aanpakken van niet bestaande problemen.