Nieuwe transparantie, niet waar Tweede Kamer?

3 september 2021, column Bert van den Braak

De Kameragenda is vaak vol en de wens zo doelmatig mogelijk te vergaderen, is begrijpelijk. Dat neemt niet weg dat het voor de hand ligt als van personele wijzigingen zoals tijdelijke vervanging, relevante benoemingen en wijzigingen ten aanzien van fracties publiekelijk (plenair) melding wordt gemaakt.

Over de kwestie van de tijdelijke combinatie van het Tweede Kamerlidmaatschap met een ministerschap of staatssecretariaat is al het nodige geschreven. Ik merk hier alleen op dat van de benoeming (in mei) Dilan Yesilgöz en (in augustus) Steven van Weyenberg en Dennis Wiersma tot staatssecretaris geen melding was gemaakt in de plenaire vergadering. Ook op de site van de Tweede Kamer is daarover niets te vinden, alsof het de normaalste zaak van de wereld was.

Niet plenair gemeld werd evenmin het tijdelijke vertrek van de leden Van der Molen, Omtzigt en Klink. Dat bleek pas uit het feit dat er een nieuw lid werd toegelaten. Zo stond op 2 juni plotseling de beëdiging van de heer Klink (VVD) op de agenda. Wie hij kwam vervangen, moest iedereen maar zelf afleiden uit mededelingen in de media; in de Kamer was het niet gemeld. Gelukkig heette de Voorzitter op 18 augustus wel Harry van der Molen opnieuw welkom, na terugkomst van ziekteverlof. Misschien is dat een door de nieuwe Voorzitter gekozen lijn - dat is dan toe te juichen - maar voordien bleef zo'n melding achterwege.

Nu ligt dat deels in de sfeer van publieksvoorlichting en gaat het deels om hoffelijkheid ten aanzien van het vertrekkende tijdelijke en terugkerende 'vaste' lid. Anders ligt het bij de kwestie-Den Haan. Het als nummer één van lijst 10 (50PLUS) gekozen lid Liane den Haan liet op 6 mei, 36 dagen nadat zij als Tweede Kamerlid, het enige fractielid, was geïnstalleerd, in een filmpje weten dat zij uit 50PLUS stapte. Toen de Tweede Kamer op 20 mei 2021 na een kort reces haar vergaderingen hervatte, bleef melding daarvan uit. Pas tijdens de stemming bleek er ineens een fractie-Den Haan te zijn. Dat was zonder precedent. In 1984 las Kamervoorzitter Dolman bijvoorbeeld een brief voor van Hans Janmaat - een lid van wie je dat wellicht niet verwachtte - waarin hij schreef:

'Geachte heer Dolman, De ontwikkelingen van de laatste maanden binnen de Centrumpartij hebben uiteindelijk geleid tot een besluit van het Dagelijks Bestuur van de partij het Kamerlid uit zijn lidmaatschap te ontzetten. (....) Ingaande 1 november aanstaande, zal ik de Centrumpartij niet meer in de Tweede Kamer vertegenwoordigen, maar zal daar op persoonlijke titel optreden. (...)'.

Ruzies werden ook gemeld door onder anderen Kronenburg (1968), Nooteboom (1976), Wagenaar (1985), Van As (2006) en Van Vliet (2014). Over de ruzie tussen Den Haan en 50PLUS echter niets. Je kunt natuurlijk ook doen alsof er niets aan de hand is. Er was een fractie 50PLUS en die heet nu gewoon fractie Den Haan. Volkomen logisch toch. In de bijna 150 jaar dat er fracties in de Tweede Kamer bestaan, veranderen die immers voortdurend van naam. De PvdA heette een tijdje PAP (Progressieve Arbeiders Partij) en de VVD noemde zich enige jaren de Fractie-Wiegel en naar verluidt kiest D66 binnenkort 'Nu heten wij Bergkamp' als fractienaam. Zo gaat dat nu eenmaal in de Tweede Kamer. Fractie 50PLUS of fractie Den Haan, wat maakt het uit? Hoezo nieuwe fractie?

En dat hoef je dan natuurlijk ook niet te melden. Er staat in het reglement van orde weliswaar dat fracties bij de aanvang van een zitting worden gevormd en dat nieuwe fracties daarna slechts door fusie of 'gelijke' splitsing kunnen ontstaan en er is sprake van een 'oorspronkelijke' fractie, maar éénpersoonsfracties kunnen niet splitsen. Nee, die veranderen gewoon stiekem van naam. Uiteraard wist de Voorzitter dat er eerst een fractie-50PLUS was en daarna een (blijkbaar zelfde) fractie-Den Haan, anders had zij die niet als zodanig afgeroepen bij de stemmingen. De gedachte dat het voor de hand ligt de kiezers en de overige 148 Kamerleden over die naamswijziging (en de achtergrond daarvan) te informeren, was blijkbaar niet bij haar (noch bij Liane den Haan) opgekomen. Curieus! Of heeft zij misschien gedacht: dan moet je maar op Facebook kijken.

NRC Handelsblad en Geert Dales wezen recentelijk op de verwikkelingen rond de Stichting fractieondersteuning 50PLUS en dat maakt de kwestie pikant¹⁾. Er is een fractie-Den Haan, die beschikt over de gelden van de fractie-50PLUS, die in naam niet meer bestaat. En dat zonder melding en uitleg en zonder een Presidiumbesluit over de naamswisseling. Is dit nu de nieuwe, alom beleden transparantie?