Winst en verlies voor de PvdA

6 september 2014, column J.Th.J. van den Berg

Een maand geleden zou niemand op ze hebben gewed, maar intussen is duidelijk dat de Partij van de Arbeid twee van haar belangrijke nationale ambtsdragers kwijt raakt, zij het aan hoger, algemeen belang. Zoals het er nu naar uitziet, vertrekt de minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans naar de Europese Commissie in Brussel. Het Tweede Kamerlid Mariette Hamer vertrekt naar de Sociaal-Economische Raad, na de Raad van State het belangrijkste adviesorgaan van de regering. Voor de partij is dit in zoverre winst dat een paar van haar meest getalenteerde en ervaren politici erkend worden als van (veel) meer belang dan voor hun partij alleen. Tegelijk is hun beider vertrek voor de Partij van de Arbeid zelf een zwaar verlies.

Tot voor kort leek het erop dat een minister van dit kabinet uit de PvdA naar Brussel zou vertrekken. Volgens eigenaardige en nogal ouderwetse Haagse mores was de PvdA 'aan de beurt'. Daarbij viel weliswaar de naam van Timmermans, maar veel vaker die van minister Dijsselbloem dan wel Ploumen. Ik vond dat niet erg voor de hand liggend. Eerst je werk thuis afmaken en minister blijven tot het eind van de kabinetsperiode, was daarvoor het argument.1)

De afgelopen zomer heeft alles veranderd. De omgeving van Europa is nogal onveilig geworden, zowel in Noord Afrika en het Midden-Oosten als aan haar Oost-Europese grenzen. De Nederlandse samenleving is daarmee op rampzalige manier geconfronteerd door het neerschieten van een vliegtuig met bijna 200 Nederlandse passagiers boven Oekraïne. Wij beseffen nu in bijzondere tijden te leven en dat vereist bijzondere besluiten. Daarbij behoort het vertrek van Timmermans, aangenomen dat hij de belangrijke post in de Commissie krijgt die hem in het vooruitzicht is gesteld.

Zijn vertrek zou te meer gerechtvaardigd zijn als juist is wat wordt bericht: dat hij expliciet door Jean-Claude Juncker is uitgenodigd. Onder die omstandigheden is er goede reden om een vertrek te aanvaarden dat eigenlijk voortijdig is. Het verlies van Timmermans als Nederlands vertegenwoordiger op het internationale terrein wordt ten dele vergoed, doordat wordt nagestreefd de ervaren oud-minister Bert Koenders naar Nederland terug te halen ter vervanging. Voor de electorale positie van de PvdA is en blijft het vertrek van Frans Timmermans een verlies van belang, maar het is een verlies dat zij dient te aanvaarden.

Er komt een tweede verlies bij, dat van een van de weinige echt ervaren leden van de Tweede Kamer uit de PvdA, Mariëtte Hamer. Ook al is zij een aantal jaren fractievoorzitter geweest, haar retorisch vermogen en externe presentatie hebben haar nooit een stemmentrekker van belang gemaakt. Dàt zij in 2007 tot fractievoorzitter werd gekozen (en het daarbij won van Diederik Samsom) had toen al alles te maken met haar interne gezag als een verbindend, betrouwbaar en helder denkend parlementariër.

Daarnaast werd zij meer en meer een vakvrouw van groot gewicht op het sociaal-politieke terrein. Wat de Kamerfractie vooral goed moet hebben gedaan in de jaren tussen 2007 en 2010 was haar koele hoofd en haar onschokbare overtuigingen, als de politieke chef Wouter Bos weer eens de weg kwijt was. Hij bleek voorts niet in staat om met de christendemocraten en zelfs met de CU een behoorlijke verstandhouding te ontwikkelen. Zoals Hamer dat wel deed met haar collega-fractievoorzitters van CDA en ChristenUnie.

Om onverklaarbare redenen trad Hamer niet toe tot het kabinet-Rutte II en gezien de keuze van Diederik Samsom om in de Tweede Kamer te blijven, was er evenmin kans op een terugkeer als fractievoorzitter. Hamer verdween in de luwte van de vaderlandse politiek. Dat zou de indruk kunnen doen ontstaan dat zij daar geen belangrijk werk meer deed. Dat is echter een ernstig misverstand. Probleem van de huidige Kamerfractie is dat zij erg veel onervaren politici kent, die begrijpelijke moeite hebben om zich het Kamerlidmaatschap eigen te maken. De fractieleiding heeft allerlei bekwaamheden maar niet die van de personeelswerker. Meer en meer zijn jonge leden hun heil gaan zoeken bij Mariëtte Hamer, die hen wegwijs maakte en heeft opgevangen. Onzichtbaar werk, maar oh zo belangrijk.

De SER krijgt onmiskenbaar een bekwaam voorzitter, maar de Kamerfractie van de PvdA verliest een stille maar kostbare collega.