Verkiezingsdag 15, 16 en 17 maart 2021

De organisatie van de Tweede Kamerverkiezingen was in handen van de het ministerie van Binnenlandse Zaken, gemeenten en de Kiesraad.

De Kiesraad is een adviesorgaan van de regering en de Eerste en Tweede Kamer over vraagstukken op het gebied van kiesrecht en verkiezingen. Ook fungeert de Kiesraad als centraal stembureau voor de Eerste Kamerverkiezingen, voor de Tweede Kamerverkiezingen en voor de Europese verkiezingen.

Wie gaat stemmen, overhandigt de stempas aan de voorzitter van het stembureau. De voorzitter moet naar een legitimatie vragen. Een lid van het stembureau overhandigt een stembiljet.

Het stemmen gebeurt in een stemhokje waar de stemgerechtigde op het verkregen stembiljet één van de ronde hokjes rood maakt. De Kieswet schrijft voor dat een stem wordt uitgebracht in het rood. Dat betekent dat het vakje bij de kandidaat waarop gestemd wordt, roodgekleurd moet worden. Het hoeft niet per se een rood potlood te zijn waarmee dit gebeurt, maar een andere kleur maakt het stembiljet ongeldig.

Een stembiljet waarop geen keuze is aangegeven of meerdere kandidaten zijn ingevuld, wordt later bij het tellen van de stemmen ongeldig verklaard. Ook zelf op het biljet schrijven of tekenen maakt de stem ongeldig, ook als een hokje rood is gemaakt. Wanneer het biljet is ingevuld, wordt het weer opgevouwen en in klaarstaande verzegelde stembus gestopt.

In het stemlokaal mag geen campagne gevoerd worden.

Na het sluiten van het stemlokaal worden onder leiding van de voorzitter van het stembureau de stemmen handmatig geteld. Deze telling is openbaar. Daarna belt de voorzitter de uitslagen naar het gemeentehuis door. Op basis hiervan maakte het gemeentehuis de voorlopige verkiezingsuitslag bekend. Een medewerker van het stemlokaal brengt de uitslag naar het gemeentehuis, waarna de definitieve verkiezingsuitslag volgt.

Kiezers hebben het recht om gedurende de tijd van de stemming in het stemlokaal aanwezig te zijn. Het is daarbij niet toegestaan andere kiezers bij hun keuze te beïnvloeden. Politieke propaganda in het stemlokaal is daarom niet toegestaan. Dat gaat zelfs zo ver, dat bijvoorbeeld leden van het stembureau geen speldje, button of das van politieke partijen mogen dragen.

Buiten het stemlokaal is het vrij reclame te maken voor politieke partijen. Het gemeentebestuur handhaaft de openbare orde, met inachtneming van de vrijheid van meningsuiting. Bij wanordelijkheden in en rond het stembureau kan de zitting worden geschorst; de burgemeester beslist waar en wanneer de stemming wordt hervat.

Het is ook mogelijk om per volmacht te stemmen. Kiezers die niet zelf kunnen stemmen, bijvoorbeeld omdat zij in het buitenland op vakantie zijn, of omdat zij ziek zijn, kunnen op die manier toch hun stem uitbrengen. Ook personen die in bewaring zijn gesteld kunnen op deze manier stemmen.

De 'Tijdelijke wet verkiezingen covid-19'

Om verkiezingen in tijden van corona veilig te laten verlopen voor stemmers én leden van de stembureau's nam de overheid een aantal maatregelen. De ‘Tijdelijke wet verkiezingen covid-19’ regelde een aantal aanpassingen op de Kieswet om de voorzorgsmaatregelen formeel vast te leggen en zo verkiezingen te kunnen houden. Deze maatregelen waren:

Gezondheidscheck

Naast de al geldende basisregels bepaalde deze wet dat kiezers en stembureauleden van tevoren een gezondheidscheck moesten doen. Dit was geen coronatest, maar een triage aan de voordeur, zoals in restaurants gebeurde toen die nog open waren. De stembureauleden mochten hun functie niet vervullen wanneer zij niet aan de gezondheidscheck voldeden. Kiezers die niet door deze check kwamen mochten niet in persoon stemmen.

Stemmen met volmacht

Zowel mensen die niet door de gezondheidscheck kwamen, als mensen die liever niet naar het stembureau wilden komen, konden iemand anders laten stemmen via een volmacht. Normaliter mag een persoon voor twee anderen een volmachtstem uitbrengen. De tijdelijke wet maakt het mogelijk voor een persoon om drie van deze volmachtstemmen uit te brengen.

De stemlokalen

Binnen de stemlokalen moest het voor alle aanwezigen mogelijk zijn om anderhalve meter afstand te houden. Stembureaus werden daar dus op ingericht. In elk stembureau was er een extra stembureaulid aanwezig om te kijken of het niet te druk werd in het stemlokaal en om indien nodig kiezers te wijzen op de afstandsregel. Daarnaast moesten alle aanwezigen een neusmondkapje dragen en werden er extra hygiënemaatregelen genomen. Stemhokjes, tafels etc. werden regelmatig goed gereinigd, en kiezers mochten het stempotlood mee naar huis nemen. Er werden kuchschermen geplaatst tussen de kiezers en de stembureauleden. Kiezers konden zich legitimeren bij het stemmen door hun identiteitsbewijs voor het glas van het kuchscherm te houden. Verder werden de stemmen op een andere locatie geteld indien het stemlokaal niet groot genoeg was om ook bij het tellen van de stemmen 1,5 meter afstand te houden. Ook werden er stembureaus opgezet in zorginstellingen waar alleen de personen die in de zorginstelling verblijven en het personeel van de instelling hun stem konden uitbrengen.

Wijziging van de tijdelijke wet voor deze verkiezingen

Speciaal voor deze Tweede Kamerverkiezingen werd de wet 'Wijziging van de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 ten behoeve van de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer in 2021' aangenomen, waardoor er nog een aantal extra maatregelen genomen konden worden. Twee belangrijke punten sprongen eruit:

Briefstemmen voor zeventigplussers

Kiezers van zeventig jaar of ouder ontvingen een ‘stempluspas’. Hiermee konden zij ook per brief stemmen. Zeventigplussers konden het per post ontvangen stembiljet met hun stempas in de bijgevoegde retourenvelop terugsturen of afgeven op speciale afgiftepunten.

Vervroegd stemmen

In een beperkt aantal stembureaus per gemeente konden kiezers vervroegd stemmen, namelijk al op maandag 15 maart en dinsdag 16 maart. Op deze manier moest de drukte iets meer worden verspreid. In principe mocht iedereen op deze dagen al stemmen, maar de maatregel was vooral bedoeld voor mensen die tot de risicogroep behoorden. Het is voor gemeenten lastig om in kaart te brengen welke mensen tot de risicogroep behoorden, terwijl gemeenten makkelijk konden uitzoeken wie er zeventig jaar of ouder was op de dag van het stemmen. Daarom is gekozen voor beide maatregelen.

De stemmen die waren uitgebracht via briefstemmen en op maandag en dinsdag werden pas bekend gemaakt na het sluiten van de stembureaus op woensdag 17 maart na 21:00 uur, om zo het verloop van de verkiezingen zo min mogelijk te beïnvloeden.

Een kiezer die op de dag van de verkiezingen niet in de eigen gemeente kan of wil stemmen kan een verzoek indienen om in een andere gemeente zijn stem uit te brengen. Hiervoor moet hij of zij een kiezerspas aanvragen.

Als u als Nederlandse kiezer op de dag van de verkiezingen tijdelijk of permanent in het buitenland verblijft, kunt u op verschillende manieren toch deelnemen aan de verkiezingen. Bij de verkiezingen voor Provinciale Staten, waterschappen of gemeenteraad kan alleen een stem bij volmacht worden uitgebracht en voor zover het kiezers betreft die tijdelijk in het buitenland verblijven.