De eerste zes maanden van de Commissie-Juncker: een tussenstand

DEN HAAG (PDC) - 'Het roer moest om', verkondigde voorzitter Jean-Claude Juncker bij het aantreden van zijn commissie - op 1 mei precies een half jaar geleden. Niet alleen bij de Commissie, maar ook bij de EU in zijn geheel. 

De winst van UKIP en Front National bij de Europese parlementsverkiezingen toonde de sterke onvrede van onder meer de Franse en Britse bevolking over de bemoeizucht en de ondoorzichtige werkwijze van Brussel. Wat doet de Commissie Juncker anders? Hoe staat de commissie ervoor?

Werkwijze

Juncker heeft de werkwijze van de Europese Commissie ingrijpend aangepast. Eurocommissarissen moesten minder op een eiland werken: ze maken nu onderdeel uit van één of meerdere teams die elk een breed thema onder hun hoede hebben. Deze teams worden geleid door één van de vicevoorzitters. Zij hebben de bevoegdheid om voorstellen te blokkeren. 

Daarnaast moeten alle voorstellen ook goedgekeurd worden door de eerste vicevoorzitter, de Nederlander Frans Timmermans, die erop toeziet dat de EU geen onnodige regels maakt.

Betere - en volgens velen minder - regelgeving staat ook centraal op de agenda van de Commissie. De Commissie heeft via haar werkprogramma voor 2015 meer voorstellen teruggetrokken dan tot nog toe gebruikelijk was. 

Eerste prioriteiten

Economische groei en banen

De Europese Unie moet doen waar de burger om vraagt en dat is, volgens de Commissie, zorgen voor (meer) economische groei en banen. Toch is deze topprioriteit niet nieuw. Ook de Commissie Barroso legde al sterk de nadruk op banen en groei. 

'Team Juncker' slaat wel een nieuwe weg in met het voorstel voor het European Fund for Strategic Investments (EFSI). Het fonds moet in een paar jaar tijd voor ruim 300 miljard euro aan investeringen mogelijk maken, met voornamelijk privaat kapitaal en geld van de Europese Investeringsbank. Daarmee zou het vertrouwen in de economie moeten worden hersteld.

De nieuwe Commissie heeft al eerder een plan voor de Europese kapitaalmarktunie gelanceerd. 

LuxLeaks

Al kort na zijn aantreden kwam Juncker onder vuur te liggen vanwege zijn rol in de Luxleaks-affaire. Sinds 2002 ontwijken enkele honderden multinationals voor miljarden euro's aan belasting, toonde onderzoek van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten in 2014 aan. Bedrijven sloten speciale belastingovereenkomsten met onder meer de Luxemburgse belastingdienst, in de periode dat Juncker premier van het land was.

Een speciale commissie van het Europees Parlement doet nu onderzoek naar de belastingconstructies. Eurocommissaris Pierre Moscovici zoekt de oplossing voor de belastingontduiking in meer transparantie over vennootschapsbelasting. Een rapportage per land moet lidstaten stimuleren om niet langer dit soort belastingafspraken te maken met multinationals.

Energie-unie

Het andere grote plan van de Commissie dat is gepresenteerd is de energie-unie. Dit plan moet één overkoepelende strategie vormen voor het veiligstellen van de Europese energievoorziening, het creëren van een interne markt voor energie én voor verduurzaming en vergroening van onze energie. De plannen liggen nu bij de Raad van Ministers en het Europees Parlement.

Handelsverdrag met Verenigde Staten

De Commissie wilde ook meer openheid  en eerlijkheid geven over de onderhandelingen over het vrijhandelsakkoord met de Verenigde Staten (TTIP). Het heeft sinds januari tientallen documenten over de onderhandelingen gepubliceerd. 

Toch komt er steeds meer kritiek. Onderhandelingsteksten moeten eerst de goedkeuring van de Amerikanen krijgen voordat ze worden gepubliceerd. Hierdoor blijven veel documenten geheim. Ook is er kritiek op de mogelijkheid voor bedrijven om lidstaten aan te klagen: dit zou in de ISDS-clausule komen. Daarnaast vrezen critici voor de achteruitgang van de Europese voedselstandaarden. Hierdoor zou de Amerikaanse 'chloorkip' in de schappen van de Europese supermarkten kunnen liggen.  

Begrotingsdiscipline

De Commissie Juncker lijkt niet veel af te wijken van de lijn van de voorgaande Commissie waar het gaat om het toezicht op begrotingsdiscipline in de lidstaten. Griekenland slaagt er niet in om aan de doelstellingen te voldoen en voert harde onderhandelingen over de randvoorwaarden en eisen voor financiële hulp aan het land. De lidstaten spelen een centrale rol in deze onderhandelingen. De Commissie heeft geprobeerd Frankrijk harder aan te pakken dan in voorgaande jaren, maar een door de Commissie voorgestelde berisping werd door de lidstaten afgezwakt.

Milieu

De Commissie kreeg veel kritiek te verduren over het terugtrekken van een voorstel over afval en afvalverwerking. Het heeft daarop laten weten dat ze een breder pakket aan maatregelen wil presenteren over de circulaire economie, waar dat vraagstuk onderdeel van uitmaakt. Dit pakket wordt in de tweede helft van 2015 verwacht.

Wat komt er aan?

De digitale interne markt, een ander speerpunt van de Commissie, moet in mei 2015 worden gepresenteerd. In mei zal de Commissie ook komen met nieuwe plannen voor het asiel en migratie. Na weer nieuwe rampen met boten vol vluchtelingen die de Middellandse Zee proberen over te steken zijn de Europese regeringsleiders in april al samengekomen aantal afspraken te maken.

Maar de grootste verandering moet nog komen; de Commissie wil ook de manier waarop wet- en regelgeving tot stand komt én wordt opgevolgd grondig aanpassen.