Vaststellen
Moet de overheid (lees: de Rijksvoorlichtingsdienst) zich in berichtgeving niet altijd zorgvuldig uitdrukken om daarmee misverstanden te voorkomen? Die vraag kwam kortgeleden bij mij op toen na de ministerraadsvergadering een persbericht werd uitgebracht met als kop 'Crisis- en herstelwet vastgesteld'.
Vaststellen betekent volgens Van Dale: 'als voorschrift enz. aangeven' (de wet is vastgesteld). Een wet kan evenwel pas worden vastgesteld als een wetsvoorstel de volledige parlementaire behandeling heeft doorlopen. De Grondwet bepaalt immers (artikel 81): de vaststelling van wetten geschiedt door de regering en de Staten-Generaal gezamenlijk.
In het persbericht van de RVD werd bedoeld: het kabinet stemt in met indiening van een wetsvoorstel dat als titel heeft: Crisis- en herstelwet.
Nu kun je zeggen - en dat deed de RVD ook desgevraagd - het is toch wel duidelijk dat 'vaststellen' in dit geval betekent: indienen. Uiteraard moet de door de ministerraad 'vastgestelde' wet nog door het parlement worden aangenomen om te kunnen worden 'vastgesteld'. We schreven 'vastgesteld', maar u kunt zelf 'vaststellen' dat we 'indienen' bedoelden. In het nieuwsbericht zelf werd bovendien in de laatste van de acht alinea's gewag gemaakt van een 'voorstel van wet'.
Vraag is echter waarom het woord 'vastgesteld' werd gebruikt. Was een zorgvuldiger kop 'te lang' of 'te genuanceerd' of 'te ingewikkeld'? Er had toch best kunnen staan: 'Kabinet akkoord met indiening Crisis- en herstelwet' of 'Kabinet wil met met Crisis- en herstelwet economie stimuleren'. Mij is niet duidelijk wat daar dan 'ingewikkeld' aan zou zijn of dat zo'n kop te lang is.
Of zou er iets anders achter hebben gezeten? Er was de afgelopen maanden hier en daar kritiek op het kabinet bij de aanpak van de economische crisis. Een veelgehoord verwijt was een gebrek aan daadkracht. In de vraag of dat terecht is, treed ik verder niet. Door de bij het persbericht gebruikte formulering werd echter de indruk gewekt dat het kabinet nu toch wel daadkrachtig is. We hadden er even op moeten wachten, maar nu - vlak voor de Kamer op reces ging - was de Crisis- en herstelwet er toch maar mooi.
Het kabinet zet onder aanvoering van minister Ter Horst in op het stimuleren van burgerschap. Er moet een Handvest burgerschap komen. Bij de toelichting van dit beleid op de speciaal ingerichte website (www.handvestburgerschap.nl) staat onder meer: 'Onze maatschappelijke spelregels zijn niet meer voor iedereen even helder' en 'de kennis en beginselen van de democratische rechtstaat (moeten worden) vergroot.'
Dan zou ik beginnen met het goede voorbeeld te geven en zorgvuldig omgaan bij het gebruik van staatkundige begrippen. Vaak worden burgers verontrust doordat de indruk wordt gewekt dat een bepaalde maatregel (bijvoorbeeld de verhoging van de pensioenleeftijd) direct wordt ingevoerd. Recentelijk leidde een advies over mogelijke invoering van een heffing op internetgebruik tot veel reacties. Zelfs als de media uitvoerig berichten over zo'n advies, wordt blijkbaar toch bij veel burgers een verkeerde indruk gewekt.
We zien verder in toenemende mate dat burgers die bezorgd zijn over een bepaald beleidsvoornemen zich niet tot een Kamerlid wenden, maar rechtstreeks per e-mail of brief een minister of staatssecretaris benaderen. Nogal wat burgers zien geen verschil tussen 'kabinet' en 'Tweede Kamer'. Voor hen is alles 'Haags gedoe'. Maar als je als Rijksvoorlichtingsdienst die nuances al te lastig vindt, kan dat die burgers dan worden verweten?
Het is dan ook beter steeds de juiste termen te gebruiken, om daarmee ieders rol duidelijk te maken. Het is vreemd dat Tweede Kamer en Eerste Kamer zich daarbij niet krachtiger te weer stellen tegen de vaak erg voortvarende wijze van berichtgeving door het kabinet, waarbij voorstellen als besluiten worden gepresenteerd.
Wetgeving is geen product dat je met een snel verkooppraatje aan de man of vrouw brengt, maar het resultaat van een zorgvuldig democratisch proces. Daarbij is gebruik van de juiste terminologie niet meer dan logisch. Voorstel is voorstel, wet is wet, en vaststellen is vaststellen. Laten we dat even vaststellen.