Vuurwerk op de Kameragenda
In 2006 voerde de Tweede Kamer de mogelijkheid voor burgers in om een onderwerp op de Kameragenda te laten plaatsen. Uiteraard kunnen alle signalen van burgers - zelfs als zo'n signaal van één persoon komt - tot een debat in de Tweede Kamer leiden. Het in 2006 ingestelde Burgerinitiatief legt de Tweede Kamer echter de plicht op tot agenderen als het betreffende initiatief door 40.000 Nederlandse burgers van 18 jaar en ouder wordt ondersteund. Het Burgerinitiatief, waarvan het PvdA-Kamerlid Niesco Dubbelboer als geestelijk vader kan worden beschouwd, werd gezien als een nieuw instrument om burgers meer bij de Haagse politiek te betrekken.
Wil een Burgerinitiatief worden gehonoreerd, dan moet het - buiten de 40.000 handtekeningen - wel aan enkele voorwaarden voldoen. Zo mag het onderwerp niet gaan over de begroting of over belastingen en mag het evenmin strijdig zijn met de Grondwet. De belangrijkste beperking is evenwel dat het onderwerp niet de voorgaande twee jaren in de Kamer aan de orde is geweest, tenzij zich nieuwe feiten of omstandigheden hebben voorgedaan.
Tijdens de jaarwisseling van 2008 vonden op grote schaal incidenten plaats. Het ging daarbij onder meer om brandstichtingen, agressie tegen ambulance- en brandweerpersoneel, openbare geweldpleging en vernielingen. Daarnaast waren er vele honderden slachtoffers van het afsteken van vuurwerk.
Naar aanleiding hiervan schreven de ministers Cramer en Ter Horst op 28 januari 2008 een brief aan de Tweede Kamer. Daarin kwam ook het afschieten van vuurwerk door particulieren aan de orde. De ministers kondigden maatregelen aan om illegaal vuurwerk verder aan te pakken en om de overlast door het afsteken van vuurwerk (verder) aan banden te leggen. Zo werden het aantal verkoopdagen en de tijd voor het afsteken van vuurwerk beperkt. In Europees verband zou verder worden gewerkt aan strengere normen voor vuurwerk en aan afspraken met China over het voorkomen van illegale invoer. Ook een algeheel verbod van vuurwerk werd in de brief van de ministers besproken. Het kabinet wees een dergelijk verbod af.
Op 29 januari 2008 bespraken de Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken en VROM de brief tijdens een algemeen overleg. Alleen de Partij voor de Dieren bepleitte toen een algeheel verbod op het afsteken van vuurwerk door consumenten.
Nadat zich tijdens de jaarwisseling van 2009 nieuwe incidenten voordeden, startten het Rotterdamse GroenLinks-raadslid Arno Bonte en diens Haagse collega David Rietveld een Burgerinitiatief om het verbieden van consumentenvuurwerk op de Kameragenda te plaatsen. Zij wisten vrij snel de benodigde 40.000 handtekeningen te verzamelen. Met tamelijke stelligheid werd hierna in alle media gemeld dat de Tweede Kamer binnenkort gaat praten over dit onderwerp.
Gelet op het algemeen overleg van 2008 is dat echter allerminst zeker. Aan de voorwaarde dat een onderwerp de afgelopen twee jaar niet al is besproken, wordt immers niet voldaan. Dat neemt niet weg dat de Kamer toch kan besluiten opnieuw het verbieden van consumentenvuurwerk aan de orde te stellen. Ook kan de Kamer zich, anders dan in 2008, uitspreken voor een verbod. Het Burgerinitiatief is daarbij een interessant gegeven, maar niet meer dan dat.
Minister Ter Horst reageerde naar aanleiding van het Burgerinitiatief ook in die zin. Het is aan de Tweede Kamer om te bepalen of het onderwerp op de agenda komt en wat daarvan dan de conclusie is. Merkwaardig was wel dat de minister terloops meldde dat zij (of het kabinet?) inmiddels zelf had laten onderzoeken hoe 'de Nederlanders' over dit onderwerp denken. Er waren, zo zei de minister, net zoveel voor- als tegenstanders, en dus - aldus eveneens de minister - komt zo'n verbod er niet.
Dát is nog eens staatkundige vernieuwing! Zouden er straks ook opiniepeilingen plaatsvinden over de gekozen burgemeester, de invoering van de OV-chipkaart of de deelname aan vredesmissies (om maar iets te noemen), zodat kabinetsbesluiten daarover in overeenstemming kunnen worden gebracht met 'de volkswil'? Zou zij heimelijk voorstander van referenda zijn, want waarom zei ze niet gewoon: het kabinet heeft in 2008 al een standpunt ingenomen en ziet geen reden om dat te veranderen?
Burgerinitiatieven zijn een mooi hulpmiddel bij de agendering van onderwerpen, maar ook niet meer dan dat. Ook dat zijn geen opiniepeilingen en al helemaal geen referenda. Wie dat betreurt, zal zich moeten inzetten voor herziening van de Grondwet waardoor referenda wel mogelijk worden. Vooralsnog hebben we een Tweede Kamer die eens per vier jaar door ons wordt gekozen. Daaraan 'besteden' we het nemen van besluiten 'uit'. De meningsvorming die daar plaatsvindt, is nog altijd leidend. Noch door Burgerinitiatieven, noch door uitspraken van een minister zouden daarover misverstanden mogen ontstaan.