GroenLinks

• * 

  GroenLinks en PvdA trokken in 2023 met een gezamenlijke lijst naar de verkiezingen.

GroenLinks nam sinds 1989 deel aan de Tweede Kamerverkiezingen. Hoeveel zetels behaalde de partij per verkiezing en welk kabinet werd vervolgens gevormd?

• * 

  Na de verkiezingen van 2023 ging de fractie van GroenLinks samen met de fractie van de PvdA.

GroenLinks nam sinds 1991 deel aan de Eerste Kamerverkiezingen. Hoeveel zetels behaalde de partij per verkiezing en wie was de lijsttrekker?

GroenLinks heeft een 'groen' karakter. Eén van de doelstellingen van de partij wordt in het beginselprogramma als volgt geformuleerd: "een leefbaar milieu en herstel van het ecologisch evenwicht, in het besef dat natuurlijke hulpbronnen eindig zijn." Verder wil GroenLinks zich inzetten voor beperking van de "materiële consumptiemogelijkheden in het westen."

Het progressieve/linkse karakter van de partij is ook terug te vinden in het beginselprogramma. De idealistische uitgangspunten waaruit het sociale karakter van de partij is af te leiden zijn:

• - 

  een rechtvaardige verdeling van macht, kennis, bezit, arbeid en inkomen, zowel in Nederland als op wereldschaal
• - 

  het recht van ieder mens op een behoorlijke bestaanszekerheid, goede huisvesting en toereikende gemeenschapsvoorzieningen
• - 

  verzet tegen uitbuiting en onderdrukking van groepen en volkeren.

Ook wordt in het beginselprogramma uitgelegd waarom de groene en progressieve idealen juist heel goed samengaan:

"Een effectieve milieupolitiek zal verbonden moeten worden met linkse doelstellingen. Een groene politiek vraagt om een mondiale herverdeling van welvaart. Armoede en gebrek aan kennis leiden in ontwikkelingslanden tot milieuvernietiging. Daarnaast zal groene politiek de materiële consumptiemogelijkheden in het Westen beperken. Wanneer de koek kleiner wordt, wordt het verdelingsvraagstuk, en daarmee linkse politiek, belangrijker."

Het hoogste orgaan is het ledencongres; de partij kent ook de mogelijkheid van een referendum onder alle leden.

Het Partijbestuur heeft de dagelijkse leiding van de partij en stuurt het partijbureau aan.

De partij heeft meer dan 200 lokale afdelingen en 12 provinciale afdelingen.

Ontstaan uit linkse samenwerking

GroenLinks werd opgericht op 24 november 1990. De geschiedenis van GroenLinks begint bij haar voorlopers: de PSP, de PPR, de EVP en de CPN. Deze linkse radicale partijen hadden de gevestigde politiek al jarenlang met hun kritiek bestookt. De PSP had een pacifistische visie, de CPN een communistische, de PPR had vooral oog voor het milieu en de EVP streed met een evangelische opdracht voor een rechtvaardige samenleving.

Het zogenaamde no-nonsense-klimaat van de jaren '80 van de vorige eeuw leidde er toe dat de partijen met geprononceerde linkse opvattingen steeds minder stemmen trokken. In 1977 was bij de Tweede Kamerverkiezingen het aantal zetels van de kleine linkse partijen geslonken van 16 naar 6 zetels. Vanaf dat moment gingen er dan ook stemmen op bij de kleine linkse partijen om samen te gaan werken.

Die samenwerking kwam pas bij de voorbereiding van de verkiezingen voor het Europese Parlement in 1989. Drie jaar eerder waren de CPN en de EVP uit de Tweede Kamer verdwenen. Op initiatief van de PSP, die daarvoor jarenlang een daadwerkelijk samenwerking tussen de vier kleine linkse partijen in de weg stond, werd er gewerkt aan een gezamenlijk optreden voor de verkiezingen van 1990.

Door de vroegtijdige val van het kabinet-Lubbers in 1989 werd het samenwerkingsproces versneld en werd besloten gezamenlijk onder de naam 'Groen Links' aan de verkiezingen deel te nemen. De kandidatenlijst bestond voornamelijk uit oude gezichten: Ria Beckers van de PPR, Andrée van Es van de PSP, en Ina Brouwer van de CPN. De eerste onafhankelijke kandidaat was Paul Rosenmöller, toen nog vakbondsleider in Rotterdam.

Ondanks een teleurstellende verkiezingsuitslag (Groen Links behaalde zes zetels), werd tot een nauwere samenwerking besloten. Die leidde uiteindelijk tot de oprichting van de nieuwe partij. In de loop van 1991 hieven de oorspronkelijke partijen zich op. De spatie in de naam van de nieuwe partij werd in 1992 verwijderd. Voortaan zou de partij bekend staan als 'GroenLinks'.

Paul Rosenmöller

In de jaren '90 wierp de partij zich op als een volwaardige oppositiepartij, mede ook omdat het CDA, de grootste oppositiepartij, slecht aan haar nieuwe rol kon wennen. De rol als oppositiepartij ging GroenLinks goed af, mede door het charismatisch optreden van fractievoorzitter Paul Rosenmöller. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1998 wist de partij haar zetelaantal meer dan te verdubbelen: van 5 naar 11 zetels.

Ten tijde van internationale crises, zoals de Golfoorlog (1991) en de NAVO-bombardementen op Servië (1999) en Afghanistan (2001) werken de pacifistische elementen binnen de partij nog als een splijtzwam. Zo werden de bombardementen op Afghanistan eerst gesteund, maar wilde de partij ze vervolgens weer opschorten.

Femke Halsema

De verandering van het politieke klimaat in Nederland sinds ongeveer 2002 liet ook GroenLinks niet onaangedaan. Mede door bedreigingen aan het adres van zijn familie trad Paul Rosenmöller terug als politiek leider. Hij werd als fractievoorzitter en partijleider opgevolgd door Femke Halsema, die sinds 1998 voor de partij in de Tweede Kamer zat. De meer liberaal-geörienteerde koers die Halsema voorstond, kwam haar op kritiek te staan van oudgedienden in GroenLinks en van de vakbeweging.

Pas bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 groeide GroenLinks weer en kwam de partij uit op 10 zetels. Deze uitslag werd beloond met deelname aan de formatieonderhandelingen in de zomer van 2010. Die besprekingen leidden echter niet tot de door GroenLinks gewenste 'Paars-plus'-coalitie. Partijleider Halsema liet in december 2010 weten de politiek te verlaten en werd opgevolgd door Kamerlid Jolande Sap.

Kunduzkwestie

In 2011 leidde de vraag of GroenLinks een Nederlandse militaire missie in de Afghaanse provincie Kunduz moest steunen tot grote interne verdeeldheid. Ondanks de controverse stemde een meerderheid van de fractie uiteindelijk in met deze missie.

In aanloop naar de verkiezingen van 2012 volgde er bovendien een chaotische lijsttrekkersverkiezing, waarbij partijleider Sap uitgedaagd werd door Tweede Kamerlid Tofik Dibi. De verdeeldheid binnen de partij leidde tot een verlies van 6 van de 10 zetels.

Als gevolgd van het verlies legde Sap op 5 oktober 2012 het partijleiderschap neer. Haar opvolger Bram van Ojik bracht de partij in rustiger vaarwater.

Jesse Klaver

Van Ojik droeg in mei 2015 het leiderschap over aan Jesse Klaver. Onder leiding van Klaver voerde de partij een grootschalige campagne. Deze werd bij de verkiezingen van 2017 beloond met een winst van 10 zetels. Als winnaar van de verkiezingen en middelgrote partij (14 zetels) leek regeringsdeelname een logische vervolgstap. Tot twee keer toe mislukte een formatiepoging met VVD, CDA en D66 echter. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalde GroenLinks vervolgens 8 zetels.

Gezamenlijke lijsten en fracties met PvdA

Bij zowel de Eerste Kamerverkiezingen van mei 2023 als bij de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 kwam GroenLinks met een gezamenlijke kandidatenlijst met de PvdA. In beide Kamers kwam er een gezamenlijke fractie.