75 jaar PvdA
PDC, februari 2021
Op 9 februari 1946 werd de Partij van de Arbeid opgericht. De Partij bestond in 2021 vijfenzeventig jaar. De PvdA is enkele malen de grootste partij van het land geweest en haalde enkele malen eenderde van alle zetels. Daardoor speelde zij, zowel in de regering als in de oppositie, een belangrijke rol in de Nederlandse naoorlogse politiek. Wij belichten enkele aspecten uit dat 75-jarige bestaan.
Inhoudsopgave van deze pagina:
De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht door J.J. Vorrink, M. van der Goes van Naters, W. Drees, A.M. Joekes, P.J. Oud, W. Banning, W. Schermerhorn, R. van der Brug, J.M. Willems, G. Ruygers, G.E. van Walsum. Zij streefde ernaar een volkspartij te worden, met niet alleen ruimte voor het socialistische gedachtegoed, maar ook voor liberale, gelovige en humanistische ideeën.
In de PvdA hadden sociaaldemocraten vanaf het begin een sterke positie. De SDAP leverde de meeste leden en voormannen van de nieuwe partij. De volbloed sociaaldemocraat Drees werd partijleider. Die sterke positie leidde ertoe dat ook veel standpunten en symbolen van de SDAP werden overgenomen. PvdA-congressen werden bijvoorbeeld afgesloten met het zingen van de 'internationale'. Daarnaast sloot de PvdA zich aan bij de Socialistische Internationale.
Vier PvdA'ers waren gedurende in totaal 24 jaar minister-president en de PvdA nam daarnaast nog aan drie kabinetten deel met een KVP-premier, aan twee onder leiding van een CDA'er en aan één met een VVD-premier. In totaal nam de PvdA (tot 2021) 40 jaar deel aan kabinetten.
Tot het midden van de jaren zestig was de PvdA een tamelijk gezagsgetrouwe partij, die weinig op had met maatschappelijke onrust. Dit kwam in belangrijke mate voort uit angst voor het communistische gevaar, zowel nationaal als internationaal. PvdA-voormannen als Vorrink en Vermeer behoorden tot de felste anticommunisten. Daarnaast was de wederopbouw gebaat bij maatschappelijke rust.
Onder invloed van de maatschappelijke onrust in de jaren zestig werd de PvdA lange tijd een ferm pleitbezorger van democratisering. Behalve de opkomst van D66 speelde ook interne ontwikkelingen een belangrijke rol. Teleurstelling over het functioneren van het kabinet-Cals en over de - in de ogen van veel PvdA'ers door de KVP bewust veroorzaakte - voortijdige val, leidde tot een radicalisering van de PvdA.
De PvdA heeft altijd een sterke internationale oriëntatie gehad. Dat bleek zowel uit haar betrokkenheid bij de Europese samenwerking en ontwikkelingssamenwerking. Lange tijd steunde de PvdA ook volop het Atlantisch bondgenootschap, maar in de periode na 1965 was zij daarover kritischer.
In onderstaand overzicht zijn enkele karakteristieke PvdA'ers opgenomen.
Foto |
Naam |
Toelichting |
|---|---|---|
|
Markant en welsprekend PvdA-Tweede Kamerlid, dat altijd 'het gehoor' van de vergadering had. |
|
|
Katholieke PvdA-politicus, doorbraak-socialist. Was als Tweede Kamerlid een gerespecteerd specialist op het gebied van de sociale zekerheid en lange tijd fractiesecretaris. |
|
|
Vooraanstaande sociaaldemocratisch politicus en vakbondbestuurder.Typische selfmade man, die het in 1952 tot minister van Sociale Zaken bracht. |
|
|
Bekend en populair PvdA-Tweede Kamerlid, dat in heldere en vaak humoristische bewoordingen en met onmiskenbaar Rotterdams accent opkwam voor de belangen van consumenten. |
|
|
Belangrijk feministe en vooraanstaand PvdA-politica. Uitbundige, actieve vrouw die in staat was mensen te enthousiasmeren. |
|
|
Markante, onconventionele en populaire PvdA-politicus. Was aanvankelijk banketbakker en werd na een korte periode als Tweede Kamerlid staatssecretaris van Volkshuisvesting in het kabinet-Den Uyl. |
|
|
Eerste vrouwelijke voorzitter van de Tweede Kamer en na de verkiezingen van 2002 een half jaar politiek leider van de PvdA. |
|
|
Uit Groningen afkomstige vakbondsbestuurder en politicus. Door vriend en vijand gewaardeerd om zijn directheid en spontaniteit; een man wars van dikdoenerij. |
|
|
Onconventionele PvdA-politicus, die Kamerlid en partijvoorzitter was.Viel op door zijn kleurrijke truien en duidelijke taalgebruik. |
|
|
Bij haar aantreden als Tweede Kamerlid was zij het tot dan jongste Kamerlid. |
|
|
Slimme en inventieve dossiertijger die als politiek leider de partijneergang echter niet kon keren. |
|
|
Tot begin 2021 fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Hij legde zijn taken neer vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. |
|
|
Lijsttrekker sinds begin 2021. |
|
|
Sinds 2016 voorzitter van de Tweede Kamer. |
Meer over