Verbouwingen in Eerste en Tweede Kamer

In de zomer van 2021 is aangevangen met de grondige renovatie van de gebouwen van de Eerste en Tweede Kamer aan het Binnenhof. Dat heeft toenmalig minister Stef Blok (Wonen en Rijksdienst) in overleg met de Eerste en Tweede Kamer bepaald. De renovatie gaat naar verwachting circa 7,5 jaar duren. Voor de renovatie was oorspronkelijk zo'n 475 miljoen euro begroot, maar de werkelijke kosten zullen waarschijnlijk bijna 60% hoger uitvallen met een bedrag van 749,9 miljoen euro.

Het project gaat om (achterstallig) onderhoud. Zo moeten verschillende technische installaties, zoals liften en leidingen, dringend vervangen worden, omdat ze al ver over hun levensduur heen zijn. Ook moeten de gebouwen gemoderniseerd worden op het gebied van ICT en brandveiligheid en moeten hout- en betonrot en lekkages worden gerepareerd. Tevens worden de ingangen aangepast, zodat de grote aantallen medewerkers en bezoekers beter ontvangen kunnen worden.

Gedurende de renovatie verhuist de Tweede Kamer naar het voormalige gebouw van het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag (ook wel de 'Apenrots' genoemd), en betrekt Eerste Kamer tijdelijk het oude gebouw van de Hoge Raad aan de Lange Voorhout.

In september 2003 werd in het Eerste Kamergebouw begonnen met renovatie van werkkamers, fractiekamers, de entree en de postkamer. De uitvoering van dit Masterplan liep door tot 2006.

Van september 1994 tot september 1995 vergaderde de Eerste Kamer in de Ridderzaal vanwege de restauratie van de plenaire zaal. In die periode werden technische verbeteringen aangebracht op het gebied van ventilatie, akoestiek en verlichting en werd het zaalinterieur gerestaureerd. Het plafond won daardoor aan helderheid. Tevens werden de gordijnen vervangen door wandtapijten.

In 1992 werd de nieuwbouw van de Tweede Kamer gerealiseerd. De uitbreiding is een gebouwencomplex waarmee de verschillende gebouwen van de Tweede Kamer, zoals de voormalige ministeries van Justitie en Koloniën en Hotel Centraal, aan elkaar verbonden zijn. De centrale entree is de Statenpassage, een hal van 100 meter lang en 24 meter hoog. In het complex zijn onder andere de commissiezalen, de perstoren en de plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer gevestigd.

Tot 1992 vergaderde de Tweede Kamer in de ruimte die nu de Oude Balzaal wordt genoemd.

Tussen 1970 en 1992 vond de nieuw- en verbouw van de Tweede Kamer plaats. In 1956 was Tweede Kamer uitgebreid van 100 naar 150 leden. Ook de personele ondersteuning groeide in omvang. In 1970 schreven zes Kamerleden uit verschillende partijen daarom een brandbrief naar het presidium van de Tweede Kamer waarin zij zich beklaagden over het ruimtegebrek waarmee het parlement had te kampen. Deze 'groep van zes' bestond uit Frans Andriessen (KVP), Anneke Goudsmit (D66), Garmt Kieft (ARP), Henk Koning (VVD), Ad Oele (PvdA) en Arnold Tilanus (CHU).

In 1965 gingen archiefruimten van het ministerie van Verkeer en Waterstaat over naar de Eerste Kamer. Deze vertrekken in de voormalige kamer van Gecommitteerde Raden werden toen fraai ingericht als Noenzaal. De voormalige werkkamer van de raadpensionaris werd toen een fractiekamer.

Van januari tot mei 1956 vergaderde de Eerst Kamer vanwege verbouwingen van de zaal in de Ridderzaal. Er kwamen bijvoorbeeld extra bankjes vanwege de uitbreiding van het ledental en een modernere geluidsinstallatie. Ook werd er een geheel nieuwe vloer in de zaal gelegd.

Tweede Kamervoorzitter Jonkman zei bij de terugkeer op 29 mei 1956 onder meer:

"Op de 23ste mei jl, bij het afscheid van de Ridderzaal, heb ik eraan mogen herinneren, dat wij van de sfeer van de Middeleeuwen wederom terugkeerden naar de sfeer van de Gouden Eeuw en dat ik hoopte, dat wij steeds naar de eisen van de tijd ons werk zouden mogen verrichten. Ik geloof, dat wij, nu wij hier zijn teruggekeerd, met alle erkentelijkheid overigens voor ons verblijf in de Ridderzaal, ons er wel zeer oprecht over mogen verheugen, dat wij het voorrecht hebben in deze zaal, zoals die nu wederom is geworden, te vergaderen."

Van 16 maart 1950 en 20 juni 1951 hield de Tweede Kamer haar plenaire vergaderingen in de Ridderzaal vanwege een vrij ingrijpende verbouwing.

Die verbouwing betrof zowel de plenaire zaal als enkele andere vertrekken in het Kamergebouw. In de plenaire zaal werd de verlichting aanzienlijk verbeterd en er kwam een onderdoorgang naar de zaal voor de stenografen. De zaal zelf werd tachtig centimeter verlaagd en er werd al rekening gehouden met eventuele uitbreiding van het aantal Kamerleden.

In het gebouw zelf werden voor het eerst fractiekamers ingericht en de studie- en leeszaal werd vergroot en handiger ingedeeld.

Op de tribunes aan weerszijden van de zaal kwamen zestien plaatsen voor journalisten en er kwamen dertig nieuwe zitplaatsen voor het publiek. Voorts werd een ruimte ingericht voor radiocommentaar.

Tweede Kamervoorzitter Kortenhorst zei daarover in de speech die hij bij de heringebruikname op 20 juni 1951 hield:

"Deze grondige verbouwing ontvangt haar diepere zin, wanneer wij ons willen herinneren, wat er mee werd beoogd. Aanleiding er toe was voornamelijk de behoefte het parlementaire werk dichter te brengen bij ons volk. De parlementaire democratie eist vóór alles openbaarheid en het werd als een pijnlijke tekort­koming gevoeld, dat de tribunes voor publiek en pers ten enenmale ontoereikend waren geworden om aan de gestegen behoefte te voldoen. Ik hoop en vertrouw, dat de grote uitbreiding en verbetering van de werk- zit- en staanplaatsen aan beide zijden van onze in de oude luister herstelde vergaderzaal de arbeid van de parlementaire pers en de meelevende belangstelling van het publiek, van de ambtenaren der Ministeries, van de hoge colleges van Staat en van de diploma­tieke vertegenwoordigers van bevriende Mogendheden zullen stimuleren."

In 1922 werden enkele ruimten van de Raad van State toegevoegd aan het Tweede Kamergebouw. De voormalige vergaderzaal van de Raad van State werd rook- en koffiekamer. Daarnaast kwamen er nieuwe spreek-, wacht- en commissiekamers en werden er telefooncellen geplaatst. Belangrijk was verder het aanleggen van een centrale verwarming ter vervanging van circa vijftig kachels. Enkele gangen werden verbeterd en beter en lichter ingericht.

Nadat de verbouwing na het zomerreces van 1922 was voltooid, werd een nieuwe wachtkamer voor de publieke tribune en een ruimte voor de pers ingericht.

Ondanks de verbouwingen en uitbreiding bleef er kritiek op de armoedige en weinig comfortabele inrichting van veel zalen. Ook was er weinig waardering voor sommige kunstwerken, zoals schilderijen met weinig kunstwaarde en een nogal willekeurige verzameling gebeeldhouwde bustes.

In 1913 werd de hoofdingang van de Eerste Kamer verplaatst naar de Mauritstoren aan de voorzijde. Daar werd toen een trappenhuis gebouwd. Ook elders in het gebouw waren er verbouwingen. Zo kwam er in de door het Kabinet van de Koningin verlaten ruimten een ministerskamer.

Een eerste restauratie van het Eerste Kamergebouw vond plaats in 1879-1880, nadat in 1868 al gasverlichting was aangebracht en in 1870 in de vergaderzaal tribunes waren gerealiseerd. De voormalige Hofkapel werd in 1879 afgebroken, waardoor er plaats kwam voor nieuwe vertrekken. Later, in 1884, werd de door zwammen aangetaste overkapping van de vergaderzaal grondig hersteld.