Kabinet-Balkenende IV (2007-2010)

Dit kabinet werd gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006. Het was tot 23 februari 2010 een coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie en daarna van CDA en CU. Het trad op 22 februari 2007 aan als opvolger van het kabinet-Balkenende III. Motto van het kabinet was 'Samen werken, samen leven'.

Het kabinet streefde naar grotere sociale samenhang, veiligheid en respect, innovatie, duurzaamheid en een actieve internationale en Europese rol. Tijdens kabinetsperiode ontstond een zware economische crisis. Het kabinet nam in 2008 maatregelen om de financiële sector te steunen, maar wachtte met terugdringing van het oplopende overheidstekort om de economie niet verder te laten krimpen.

Balkenende IV viel eind februari 2010 omdat de regeringspartijen het niet eens konden worden over een verlenging van de militaire missie in de Afghaanse provincie Uruzgan. Na 23 februari 2010 maakte de PvdA geen deel meer uit van het kabinet en was het kabinet demissionair. Op 14 oktober 2010 trad het kabinet-Rutte I aan als opvolger.

Contentssopgave van deze pagina:


1.

Formatie, regeerakkoord en regeringsverklaring

Formatie

Op basis van de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen lag een coalitie van CDA en PvdA voor de hand. Deze partijen moesten echter wel een derde partij zoeken omdat ze samen maar 74 zetels hadden. Nadat coalities van CDA en PvdA met SP of GroenLinks niet mogelijk waren gebleken, kwam onder leiding van informateur Wijffels een coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie tot stand.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

De onderhandelaars van CDA, PvdA en ChristenUnie kwamen op 7 februari 2007 tot het coalitieakkoord 'Samen werken, samen leven'. Op 1 maart 2007 legde minister-president Jan Peter Balkenende de regeringsverklaring af.

Dialoog met de samenleving

De eerste honderd dagen gebruikte het kabinet voor een dialoog met de samenleving, teneinde een beeld te krijgen van het gewenste en benodigde beleid. Mede aan de hand van de uitkomsten daarvan, werd op 14 juni 2007 het beleidsprogramma 'Samen werken, samen leven' gepresenteerd. Ook actualiseerde het CPB zijn economische verkenning.

2.

Data en zittingsduur

3.

Samenstelling kabinet (tot 23 februari 2010)

Minister-president
Mr.Drs. J.P. Balkenende (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Viceminister-president
Drs. W.J. Bos (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
Mr. A. Rouvoet (CU) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Algemene Zaken
minister: Mr.Drs. J.P. Balkenende (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Buitenlandse Zaken
minister: Drs. M.J.M. Verhagen (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Drs. F.C.G.M. Timmermans (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

minister voor Ontwikkelingssamenwerking
minister: Drs. A.G. Koenders (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Justitie
minister: Dr. E.H.M. Hirsch Ballin (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Mr. N. Albayrak (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
minister: Dr. G. ter Horst (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Drs. A.Th.B. Bijleveld-Schouten (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
minister: Dr. R.H.A. Plasterk (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: S.A.M. Dijksma (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Financiën
minister: Drs. W.J. Bos (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Mr.Drs. J.C. de Jager (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Defensie
minister: E. van Middelkoop (CU) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: C. van der Knaap (CDA) (22 februari 2007 - 18 december 2007)
staatssecretaris: Drs. J.G. de Vries (CDA) (18 december 2007 - 23 februari 2010)

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
minister: Dr. J.M. Cramer (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

minister voor Wonen, Wijken en Integratie
minister: Drs. C.P. Vogelaar (PvdA) (22 februari 2007 - 14 november 2008)
minister: Mr. E.E. van der Laan (PvdA) (14 november 2008 - 23 februari 2010)

Verkeer en Waterstaat
minister: Ir. C.M.P.S. Eurlings (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: J.C. Huizinga-Heringa (CU) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Economische Zaken
minister: M.J.A. van der Hoeven (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Drs. F. Heemskerk (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
minister: G. Verburg (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

Sociale Zaken en Werkgelegenheid
minister: Mr. J.P.H. Donner (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Ing. A. Aboutaleb (PvdA) (22 februari 2007 - 12 december 2008)
staatssecretaris: Drs. J. Klijnsma (PvdA) (18 december 2008 - 23 februari 2010)

Volksgezondheid, Welzijn en Sport
minister: Dr. A. Klink (CDA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)
staatssecretaris: Dr. M. Bussemaker (PvdA) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

minister voor Jeugd en Gezin
minister: Mr. A. Rouvoet (CU) (22 februari 2007 - 23 februari 2010)

4.

Samenstelling kabinet (vanaf 23 februari 2010)

Minister-president
Mr.Drs. J.P. Balkenende (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Viceminister-president
Mr. A. Rouvoet (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Algemene Zaken
minister: Mr.Drs. J.P. Balkenende (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Buitenlandse Zaken
minister: Drs. M.J.M. Verhagen (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

minister voor Ontwikkelingssamenwerking
minister: Drs. M.J.M. Verhagen (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Justitie
minister: Dr. E.H.M. Hirsch Ballin (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
minister: Dr. E.H.M. Hirsch Ballin (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)
staatssecretaris: Drs. A.Th.B. Bijleveld-Schouten (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
minister: Mr. A. Rouvoet (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)
staatssecretaris: J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Financiën
minister: Mr.Drs. J.C. de Jager (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Defensie
minister: E. van Middelkoop (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)
staatssecretaris: Drs. J.G. de Vries (CDA) (23 februari 2010 - 18 mei 2010)

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
minister: J.C. Huizinga-Heringa (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

minister voor Wonen, Wijken en Integratie
minister: E. van Middelkoop (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Verkeer en Waterstaat
minister: Ir. C.M.P.S. Eurlings (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Economische Zaken
minister: M.J.A. van der Hoeven (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
minister: G. Verburg (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Sociale Zaken en Werkgelegenheid
minister: Mr. J.P.H. Donner (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

Volksgezondheid, Welzijn en Sport
minister: Dr. A. Klink (CDA) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

minister voor Jeugd en Gezin
minister: Mr. A. Rouvoet (CU) (23 februari 2010 - 14 oktober 2010)

5.

Wijzigingen in de samenstelling van het kabinet

Tijdens deze kabinetsperiode wijzigde de samenstelling van het kabinet vier keer. Drie keer trad er een staatssecretaris af en één keer een minister. Daarnaast zorgde het opstappen van de PvdA-bewindslieden na de val van het kabinet ervoor dat bewindslieden van CDA en CU portefeuilles overnamen.

  • Van der Knaap opgevolgd door De Vries als staatsecretaris van Defensie

    In december 2007 werd staatssecretaris Van der Knaap benoemd tot burgemeester van Ede. Jack de Vries, voorheen adviseur en voorlichter van Balkenende, volgde hem op.

  • Vogelaar opgevolgd door Van der Laan als minister voor Wonen, Wijken en Integratie

    De top van de PvdA bewoog in november 2008 minister Ella Vogelaar tot aftreden, omdat zij onvoldoende had weten te bereiken op de terreinen waarvoor zij verantwoordelijk was. Bij het vertrek speelde ook de negatieve beeldvorming rond de persoon van de minister een rol. Vogelaar werd opgevolgd door Eberhard van der Laan, voorheen fractievoorzitter van de PvdA in de Amsterdamse gemeenteraad.

  • Aboutaleb opgevolgd door Klijnsma als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelenheid

    Staatssecretaris Aboutaleb werd per 1 januari 2009 burgemeester van Rotterdam en trad in verband daarmee op 12 december 2008 af. Zijn opvolger was de Haagse wethouder Jetta Klijnsma.

  • Vrijgekomen posten PvdA-bewindslieden overgenomen door CDA- en CU-bewindslieden

    Vanaf 23 februari 2010 werden de vrijgekomen ministersposten en staatssecretariaten van de PvdA overgenomen door bewindslieden van CDA en CU. Zo werd minister Hirsch Ballin tevens minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en werd staatssecretaris Huizinga minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

  • De Vries trad af als staatssecretaris van Defensie

    Vanwege persoonlijke omstandigheden trad staatssecretaris De Vries van Defensie op 14 mei 2010 af. Er werd geen opvolger aangewezen.

6.

Zetelverdeling in parlement en kabinet

Tijdens de zittingsperiode van het kabinet vonden er geen wijzigingen plaats in het aantal zetels van CDA, PvdA en CU in de Tweede Kamer. Als gevolg van de Eerste Kamerverkiezingen van 29 mei 2007 wijzigde de samenstelling van de Eerste Kamer wel. De coalitiepartijen verloren per saldo vijf zetels, maar behielden een meerderheid.

Na het ontslag van de PvdA-bewindslieden werden de ministersposten en staatssecretariaten overgenomen door bewindslieden van CDA en ChristenUnie. Formeel vond er op 23 februari echter geen kabinetswisseling plaats.

 
 

CDA

PvdA

CU

totaal

Kabinet tot 23 feb 2010: ministers / (staatssecretarissen)

8 / (4)

6 / (6)

2 / (1)

16 / (11)

Kabinet vanaf 23 feb 2010: ministers / (staatssecretarissen)

9 / (3)

- / (-)

3 / (-)

12 / (3)

Tweede Kamer op 22 feb 2007

41

33

6

80 (53,3%)

Tweede Kamer vanaf 23 feb 2010

41

-

6

47 (31,3%)

Eerste Kamer tot 12 juni 2007

23

19

2

44 (58,7%)

Eerste Kamer vanaf 12 juni 2007

21

14

4

39 (52%)

7.

Financieel-economisch beleid

Het kabinet-Balkenende IV nam zich bij de start voor vooral niet al teveel impopulaire bezuinigingsmaatregelen te nemen. Toen de kredietcrisis Nederland in het najaar van 2008 bereikte, gevolgd door de Grote Recessie, waren de plannen van voor de crisis in één klap achterhaald. Minister Bos (Financiën) moest vele tientallen miljarden euro’s inzetten om financiële instellingen van de ondergang te redden.

9.

Beleid per departement

Ondanks het uitgebreide coalitieakkoord en het aanvullende beleidsprogramma stond het grootste deel van het kabinetsbeleid in het teken van de economische crisis. Deze dwong het kabinet tot bezuinigings- en hervormingsmaatregelen.

Buitenlandse Zaken

  • Grondwet EU

    Balkenende IV zette zich in voor omvorming van het Grondwettelijk Verdrag voor de EU (Europese Grondwet) tot een gewijzigd EU-verdrag. In juni 2007 werd op de Europese Top in Brussel hierover een akkoord bereikt tussen de 27 lidstaten, het verdrag van Lissabon.

Justitie

  • Generaal pardon

    Per 15 juni 2007 werd een generaal pardon verleend aan asielzoekers die lang op een besluit over een verblijfsvergunning wachtten.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

  • Benoeming burgemeester

    Het kabinet besloot in september 2007 vast te houden aan de benoemde burgemeester, waarbij de voordracht van de gemeenteraad zwaar weegt.

Financiën

  • Kredietcrisis

    Vanwege de kredietcrisis werden in het najaar van 2008 maatregelen genomen om de garantie voor spaartegoeden tijdelijk te verhogen. Verder kwamen er kapitaalsondersteuningen voor diverse financiële instellingen.

  • Nationalisatie Fortis/ABN Amro

    In samenwerking met De Nederlandsche Bank nam het kabinet stappen om de dreigende ondergang van Fortis te voorkomen. Aanvankelijk werd een staatsaandeel in het bedrijf genomen. Later werden Fortis Nederland en het Fortis-deel van ABN Amro geheel overgenomen. In november 2008 werd besloten Fortis Nederland en ABN Amro te laten fuseren.

  • Kredietcrisis en bezuinigingen

    Op 25 maart 2009 presenteerde het kabinet een pakket van maatregelen om de recessie ten gevolge van de wereldwijde economische crisis (kredietcrisis) aan te pakken (aanvullend beleidsakkoord 'samen werken, samen leven'). Dat pakket was het resultaat van onderhandelingen tussen de CDA, PvdA en ChristenUnie. Er werden onder meer maatregelen aangekondigd om de economie te stimuleren. Terugdringing van het overheidstekort zal na 2011 plaatsvinden.

    In september 2009 stelde het kabinet werkgroepen in voor heroverwegingen op 20 beleidsthema's. Zij moeten minstens één beleidsvariant ontwikkelen die een besparing van 20% oplevert. In totaal zou dit 35 miljard moeten kunnen opleveren.

  • Griekse crisis

    In april/mei 2010 had met name minister De Jager veel bemoeienis bij het oplossen van de Griekse begrotingscrisis.

Defensie

  • NAVO-missie in Afghanistan

    Het kabinet besloot in december 2007 tot verlenging van de Nederlandse bijdrage aan een NAVO-missie in Afghanistan.

Verkeer en Waterstaat

  • Kilometerheffing

    In mei 2008 werd besloten tot invoering van een kilometerheffing voor autoverkeer vanaf 2012. Belasting van het autobezit als de BPM, aanschafbelasting voor auto's en de motorrijtuigenbelasting zouden in de periode 2012-2018 geleidelijk worden afgeschaft. In april 2009 maakte minister Eurlings echter bekend dat de invoering van een heffing voor vrachtwagens, de eerste fase van het plan, uitgesteld werd tot na de kabinetsperiode van het kabinet-Balkenende IV. Sinds maart 2010 ligt de uitvoering van het plan geheel stil.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid

  • Verhoging AOW-leeftijd

    In oktober 2009 kwam het kabinet met het voorstel om de AOW-leeftijd in twee stappen te verhogen van 65 jaar naar 67 jaar. In 2020 moest de leeftijd 66 jaar worden en in 2025 67 jaar. Er kwam een regeling voor werknemers met zware beroepen.

10.

Bijzonderheden

Verdrag van Lissabon

Namens Nederland zette premier Balkenende op december 2007 zijn handtekening onder het Verdrag van Lissabon. Dit verdrag trad op 1 december 2009 in werking en voorzag in een ingrijpende wijziging van het bestuur en de besluitvorming van de Europese Unie.

Rapport Commissie Davids over steun aan de oorlog in Irak

In februari 2009 werd een onafhankelijke commissie ingesteld die onderzoek moest doen naar de besluitvorming in aanloop naar de inval in Irak in 2003. De commissie onder voorzitterschap van oud-president van de Hoge Raad mr. W.J.M. Davids bracht op 12 januari 2010 verslag uit. Bij brief van 9 februari 2010 reageerde het kabinet op de bevindingen van de commissie. Erkend werd dat een adequaat volkenrechtelijk mandaat voor deelname aan een militaire missie vereist was, dat afwijkende ambtelijke meningen de politieke top hadden moeten bereiken en dat de informatievoorziening over vertrouwelijke informatie moest worden verbeterd.

11.

Troonredes

Vier keer las Koningin Beatrix een door het kabinet-Balkenende IV opgestelde troonrede voor. De eerste twee jaren was er veel aandacht voor duurzame economische ontwikkeling en internationale veiligheidsvraagstukken. Later stonden de economische crisis en de maatschappelijke gevolgen daarvan centraal.

12.

Einde van het kabinet

Kabinetscrisis 2010: de 'Uruzgan-crisis'

In de vroege ochtend van 20 februari 2010 wist het vierde kabinet-Balkenende geen overeenstemming te bereiken over eventuele voortzetting van de Nederlandse militaire activiteiten in de Afghaanse provincie Uruzgan. De ministers van PvdA wilden negatief antwoorden op een verzoek van de NAVO voor verdere activiteiten na 2010. Toen de meerderheid van het kabinet anders besloot, konden de PvdA-ministers dat niet voor hun rekening nemen en kondigden zij aan ontslag te nemen. De ministers van CDA en ChristenUnie zagen daarin aanleiding om hun portefeuille, functies en ambt ter beschikking te stellen.


Meer over


Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.

Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.