Cijfers kabinet-Rutte III (2017-2022)

Aan het eind van de vorige kabinetsperiode groeide de Nederlandse economie fors. Dit werd doorgezet in de eerste jaren van het kabinet-Rutte III. Huishoudens begonnen flink meer uit te geven doordat ze meer te besteden hadden. Dit kwam de economie in de breedte ten goede. In 2019 nam de stijgende lijn iets af, maar ook dat jaar was over het algemeen positief voor de koopkracht van de gemiddelde huishoudens. Door verschillende oorzaken kantelde dit economisch positieve narratief echter snel.

Zoals in de tabellen te zien is steeg de inflatie stevig in 2022, met name door de stijgende olie- en gasprijzen als effect op de sancties tegen Rusland, maar ook door de verlate effecten van de grote EU-steunpakketten tijdens de coronacrisis. Om een economische ineenstorting te voorkomen waren de rentes voor banken een tijd lang zelfs negatief wanneer ze leenden bij de ECB.

Toch kende deze kabinetsperiode – en dan zeker gedurende de ‘missionaire’ periode – voornamelijk positievere ontwikkelingen op economisch gebied. Deze zijn vooral te vinden op het gebied van de arbeidsmarkt, waar historische krapte begon te ontstaan. Hierdoor nam het aantal werklozen af en hoefde er minder WW-uitkeringen te worden verstrekt, terwijl er met meer werkenden inherent meer belasting kan worden binnengehaald.

In de voorjaarsnota van 2021 blijkt dat de overheidsuitgaven in 2020 en 2021 snel opliepen vanwege corona en alle aanhangige effecten (minder belastinginkomsten, meer uitgaven aan bijvoorbeeld zorg en sociale zekerheid). De werkloosheid steeg relatief weinig door corona, gedeeltelijk door de vele steunpakketten. In de voorjaarsnota van 2022 werden reguliere uitgaven onderscheiden van de uitgaven aan nood- en steunmaatregelen, op verzoek van de Raad van State i. Tijdens Prinsjesdag werd duidelijk dat in 2022 de gemiddelde koopkracht was afgenomen met 6,8%.

De staat kwam in met 2022 een aantal koopkrachtmaatregelen, zoals het verlagen van accijnzen op benzine en de btw op energie (van 21% naar 9%). Ondanks al deze maatregelen steeg de overheidsschuld als percentage van het bbp alleen in 2020. Dit was echter voornamelijk een effect van de stijgende inflatie. Hierdoor ontstaat er een hoger nominaal bbp, wat op zijn beurt weer zorgt voor een lagere procentuele staatsschuld – dit heet het noemereffect.

Op 1 januari 2020 ging de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) van kracht. De intentie achter deze wet was het stimuleren van het geven van vaste arbeidscontracten. Door de WAB werden WW-premies voor vaste contracten namelijk relatief verlaagd ten opzichte van flexibele contracten. Daarbij werd werkgevers verplicht om na een dienstverband van 12 maanden een vast contracten aan te bieden aan werknemers.

Verder heeft de consument – naast alle crises – vooral wat gemerkt van de verhoging van het lage btw-tarief van 6% naar 9%, waardoor de kosten van de basisbehoeften omhooggingen.

Overheidsfinanciën

Lonen en prijzen

Arbeidsmarkt en sociale zekerheid (1)

Arbeidsmarkt en sociale zekerheid (2)