Achtergronden en columns: de verharding van het parlementaire debat anno 2021
DEN HAAG (PDC) - Na de aanvaring in de Tweede Kamer tussen Gideon van Meijeren en Nilüfer Gündoğan dinsdag, vond er gisteren een harde confrontatie plaats tussen Pepijn van Houwelingen en Sjoerd Sjoerdsma. Voor Kamervoorzitter Vera Bergkamp was dit reden genoeg om op te roepen tot een gesprek met de fractievoorzitters over de verharding van het politieke debat.
De spelregels in de Tweede Kamer enerzijds en het verharde populisme anderzijds zijn al langere tijd onderwerp van discussie. PDC en het Montesquieu Instituut hebben daar in verschillende artikelen aandacht aan geschonken en op Parlement.com bestaan verschillende achtergronden over de spelregels in de Tweede Kamer.
De redactie zette vanwege de actualiteit de meest recente, interessante artikelen op een rij.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Gelden er al gedragsregels in de Tweede Kamer
De affaire-Graus1), met diverse beschuldigingen die het aanzien van de Kamer raken, roept de vraag op of de Tweede Kamer (of het Presidium) geen actie moet ondernemen en welke mogelijkheden er dan zijn.
Tussen bestrijden en discussiëren: de omgang met populisme in de Tweede Kamer (1945-2000)
Hoe gaat men in de Tweede Kamer om met populistische politici? Dat verschilt nogal per politicus en per periode. Tijdens de afgelopen Algemene Politieke Beschouwingen koos Hugo de Jonge er bijvoorbeeld voor om Thierry Baudet tijdens de inbreng van Forum voor Democratie volledig te negeren door met zijn rug naar hem toe te zitten, terwijl anderen juist de confrontatie opzoeken. Wat kan een politicus doen om voor balans te zorgen? Hoe geef je een weerwoord? Historicus Jan de Vetten laat in historisch perspectief zien hoe de Kamer dit aanpakte in de periode 1945-2000.
Wat te doen tegen wangedrag van Kamerleden?
Enkele weken geleden publiceerden Wubby Luyendijk en Joep Dohmen een uitgebreid artikel in NRC Handelsblad over seksuele intimidatie en machtsmisbruik op het Binnenhof. Aanleiding vormden de beschuldigingen van wangedrag jegens een fractiemedewerkster door PVV-Tweede Kamerlid Dion Graus. Luyendijk en Dohmen vermeldden in hun artikel dat bij verschillende andere fracties in de afgelopen jaren eveneens incidenten van grensoverschrijdend gedrag waren voorgekomen. De Tweede Kamer kent weliswaar een klachtencommissie ongewenste omgangsvormen en vertrouwenspersonen, maar een effectieve aanpak van Kamerleden die over de schreef gaan, ontbreekt volgens het artikel.
Radicaal-rechts: 'de geest is uit de fles'
“Na de verkiezingszege van 28 zetels is radicaal rechts niet langer meer een uitdaging, maar een gevestigde aanwezigheid met een stabiele plek rechts van de VVD.” Volgens Léonie de Jonge, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, is deze “mainstreaming” niet uit het niets komen vallen. Na de ontzuiling is er ruimte ontstaan op de flanken, nadat de gevestigde partijen naar het midden zijn getrokken. Beginnend met de LPF zijn kiezersgroepen van de PvdA en de VVD opgenomen door radicaal rechts-populistische partijen. Maar een slachtofferrol voor de gevestigde orde is alles behalve terecht, want ze hebben zelf grote invloed gehad op de groei en legitimering van het rechtspopulisme. Nu deze partijen in de laatste jaren verder radicaliseren, zal de invloed die dit heeft op de politiek daarom deels in eigen handen van de andere partijen zijn.
Parlementaire en antiparlementaire strijdwijze
Met een stemmental van ruim 500.000 (vijf procent van het electoraat) en aanvankelijk acht zetels in de Tweede Kamer moet FVD serieus worden genomen. Dat inmiddels drie fractieleden zijn afgescheiden, doet daaraan niet af. In het verleden speelden fracties met een overeenkomstige of zelfs kleinere omvang vaak een belangrijke rol. In 2003 en 2006 waren D66 en ChristenUnie met zes zetels regeringspartij en dat geldt nog steeds (sinds 2017) voor laatstgenoemde partij met slechts vijf zetels. Uitlatingen van fractieleden van FVD moeten in principe dus eveneens serieus worden genomen.
Gedragsregels voor Kamerleden
Er is in de Nederlandse politiek regelmatig aandacht voor de integriteit van Kamerleden en bewindslieden. Vaak gaat het hierbij om (vermeende) vermenging van politieke en zakelijke belangen, maar ook schending van geheimhouding, het in aanraking komen met justitie of een opgerakeld verleden.
Integriteitsregels voor Kamerleden en bewindslieden
Er is in de Nederlandse politiek regelmatig aandacht voor de integriteit van Kamerleden en bewindslieden. Vaak gaat het hierbij om (vermeende) vermenging van politieke en zakelijke belangen, maar ook schending van geheimhouding, het in aanraking komen met justitie of een opgerakeld verleden.
Reglement van Orde Tweede Kamer
Het Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in de Tweede Kamer. Wie mag wanneer spreken, hoe komt een besluit tot stand, wat zijn de taken van commissies, welke bevoegdheden heeft de voorzitter, aan welke regels moeten bezoekers zich houden: het is allemaal in dit reglement vastgelegd.
De rol van de Kamervoorzitter
De voorzitter leidt de vergadering van de Tweede Kamer. In het Reglement van Orde staat welke bevoegdheden van toepassing zijn. Daarnaast vertegenwoordigt de voorzitter de Kamer naar buiten toe, bijvoorbeeld in contacten met buitenlandse parlementen. De voorzitter heeft een coördinerende rol tijdens de eerste fase van de kabinetsformatie.