De eerste helft van het bewogen jaar 2021
De eerste helft van het jaar 2021 is een zeer bewogen tijd met veel politieke ontwikkelingen geweest. Te beginnen met het aftreden van het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire in januari, wat ook de ontwikkelingen hierna nog sterk beïnvloedde. Het demissionaire kabinet heeft zich hierna formeel alleen missionair verklaard op het gebied van de bestrijding van het coronavirus. Dat wil zeggen dat vanwege het belang van de bestrijding van het virus het kabinet zichzelf gerechtigd acht om op dat terrein politieke besluiten te nemen.
Na afloop van de verkiezingen op 17 maart begon een tumultueuze verkenning voor de kabinetsformatie, met als eerste verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66). Een week later moesten zij hun taak echter al neerleggen vanwege het uitlekken van gespreksnotities op een foto. In het debat dat volgde op de vraag wie de 'functie elders' voor Pieter Omtzigt had aangekaart die in die notities te zien was, liep met name het vertrouwen van demissionair premier Mark Rutte (VVD) een deuk op, en had als gevolg dat bestuurlijke vernieuwing een heet hangijzer werd gedurende de formatie. Op 12 mei 2021, nadat informateur Tjeenk Willink tussen 6 en 30 april het vertrouwen had geprobeerd te herstellen, werd informateur Mariëtte Hamer benoemd; zij werd herbenoemd op 23 juni. Hamer heeft vervolgens geadviseerd Mark Rutte en Sigrid Kaag een aanzet tot een regeerakkoord te laten schrijven.
Naast de doorlopende kabinetsformatie is er ook binnen politieke partijen ophef en onrust geweest, wat uiteindelijk geleid heeft tot een aantal afsplitsingen. In mei stapte Liane Den Haan uit 50PLUS, maar behield wel haar zetel. Daarnaast splitsten drie Kamerleden zich af van Forum voor Democratie. In juni zegde Pieter Omtzigt zijn lidmaatschap bij het CDA op om in september als zelfstandig Kamerlid terug te komen. Door deze afsplitsingen komt het aantal fracties in de Tweede Kamer momenteel op een record van achttien (formeel zeventien en één groep).
De redactie van Parlement.com brengt op deze pagina een overzicht van de meest belangrijke politieke ontwikkelingen van de eerste helft van 2021 met daarbij enkele reflecties in columns en analyses.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Coronaverkiezingen - Bert van den Braak
In de aanloop naar de verkiezingen kwam sterk de vraag op of corona daarvan niet het alles overheersende thema zou worden. Ik betwijfelde dat, al besefte ik uiteraard dat ook de aanpak van de crisis voor kiezers zou meespelen bij het bepalen van hun stem.
Versplintering en verharding - Joop van den Berg
Sinds het verval van de oude volkspartijen van christendemocraten en sociaaldemocraten, overal in West-Europa, hebben zich twee nieuwe verschijnselen daarvoor in de plaats gemeld: versplintering en verharding in de politieke arena.
Door Wilders op sleeptouw genomen - Joop van den Berg
Binnen vierentwintig uur lukte het Geert Wilders om, in de week van het aantreden van de nieuwe Tweede Kamer, haar in zijn frame te trekken en op sleeptouw te nemen.
Hoe demissionair is het huidige kabinet nu eigenlijk? - Aalt Willem Heringa
Een demissionair kabinet: de leer is dat de regering een door het parlement als controversieel aangemerkte kwestie niet mag aanpakken, behalve met instemming (zoals nu wegens corona). En die instemming is er dan ook inderdaad voor de aanpak van de corona pandemie.
‘Over een andere boeg’ - Anne Bos, Hilde Lavell, Bert van den Braak, Jan Schinkelshoek
Een minderheidskabinet, een extraparlementaire aanpak en zelfs een zakenkabinet - het zijn drie alternatieve mogelijkheden om uit de dreigende impasse rond de vorming van een nieuw kabinet te komen. En niet alleen op papier.
Misvattingen over wetgeving - Bert van den Braak
Het kinderopvangtoeslagdrama en de bevindingen van de onderzoekscommissie uitvoeringsorganisaties onderstrepen de noodzaak voor de wetgever om goed te letten op uitvoerbaarheid. Dat aspect verdient vanzelfsprekend alle aandacht en in die zin moeten uit het verleden lessen worden getrokken. Over wetgeving - met name de omvang en aard daarvan - blijken echter enkele misvattingen te bestaan.
Je hebt breed en breed - Bert van den Braak
Als het over de huidige formatie gaat, duikt geregeld het begrip 'brede coalitie' op. Het is denkbaar dat liefst zes partijen zullen deelnemen aan een coalitie. In het laatste kwart van de vorige eeuw was waarschijnlijk van een nationaal kabinet gesproken; in 1981 was toenmalig VVD-leider Hans Wiegel zelfs een pleitbezorger daarvan. Toch is het ene 'breed' niet het andere. Zelfs met zes partijen is er tegenwoordig weinig nationaals aan het kabinet.