De Koos Vorrinklezing 2020 door Sadet Karabulut
Op uitnodiging van Nivon Natuurvrienden hield SP-Kamerlid Sadet Karabulut op 1 mei de jaarlijkse Koos Vorrinklezing over de toekomst van de linkse beweging.
Leven als ging je nooit dood
Leven is geen grapje,
je moet in grote ernst leven,
zoals bijvoorbeeld een eekhoorntje,
dus zonder daarbuiten of daarna iets extra's te verwachten,
je moet je dus uit alle kracht voor het leven inzetten.
Je moet leven serieus nemen,
dus zo, dat je bijvoorbeeld
met je armen op je rug gebonden, en je rug tegen de muur,
of in het lab,
in een witte jas, met een enorme bril,
kunt sterven voor de mensen,
en wel voor mensen die je zelf nooit hebt gezien
en zonder dat iemand je ertoe dwong
en ook nog eens terwijl je weet dat het mooiste
wat je hebt en het meest waarachtige leven is.
(…)
Dus in welke toestand, op welke plek ook
moet je leven als ging je nooit dood...
Leven als ging je nooit dood is in de vorige eeuw geschreven door Nazim Hikmet maar spreekt nog altijd tot de verbeelding.
De verbeelding is dat we naar elkaar kijken, naar elkaar omkijken, én elkaar zien. Ik zeg verbeelding omdat ontmenselijking, vervreemding en ontheemding aan de orde van de dag zijn. Waardoor we vaak bezig zijn met overleven. Maar niet altijd met leven alsof we nooit dood gingen. Nu misschien noodgedwongen iets meer dan anders doen we dat wel.
Het doet mij goed om hier te staan. Dank dat het NIVON mij de kans heeft geboden de Koos Vorrinklezing uit te spreken.
Het NIVON waar ook ik een beetje gevormd ben in de huizen. Waar ik vroeger via DIDF actief was voor de emancipatie van arbeiders met een migrantenachtergrond. Waar ik één van mijn eerste presentaties heb mogen geven. Waar ik heb geleerd te denken over politiek en maatschappij. Waar ik heb leren spreken voor een publiek. Waar ik werd aangemoedigd en een duw in de rug kreeg om te denken en te spreken.
‘Het meest revolutionaire wat je kunt doen is luidkeels verkondigen wat er op dit moment aan het gebeuren is.’ (Rosa Luxemburg)
Wat gebeurt er op dit moment? Wat kunnen wij daarvan leren? Het coronavirus raast als een dolle over de wereld heen. Bijna 3 miljoen mensen zijn besmet, bijna 200.000 mensen overleden in meer dan 200 landen. Een biologisch massavernietigingswapen. Het coronavirus heeft ook ons land getroffen. Waar begin februari onze regering nogal laconiek reageerde werd vrij snel daarna de ernst van de crisis duidelijk en zijn serieuze maatregelen getroffen om de crisis te overkomen.
Nu worden tientallen miljarden vrijgemaakt om de gevolgen van de crisis op te vangen. Het IMF en CPB voorspellen een diepe economische crisis. In het meest kapitalistische land ter wereld, de VS is de situatie nog schrijnender vanwege het groot aantal onverzekerden en de hoge kosten die mensen voor zorg moeten betalen. Terwijl ontwikkeling van het vaccin cruciaal is, is op de bijdrage aan de Wereldgezondheidsorganisatie gekort door de VS. Er is momenteel een overvloed aan bommen, granaten en permanente oorlog in de wereld. Maar een schrijnend tekort aan mondkapjes, vaccins en preventieve maatregelen.
De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres deed een oproep tot een wereldwijd staakt-het-vuren. Dat is geblokkeerd door de VS en Rusland in de Verenigde Naties.
Het virus raakt iedereen maar de allerarmsten betalen de hoogste prijs. De bewoners in de sloppenwijken in India, migrantenwerkers en de mensen die leven in oorlog kunnen fysiek simpelweg geen anderhalf meter afstand houden.
De geopolitieke strijd tussen de VS en China is opgelaaid. Terwijl internationale samenwerking juist nu nodig is. Nederland neemt een eigen land eerst houding aan in de EU. En Rusland en Cuba zetten hun beste beentje voor door de Italianen als eerste te helpen.
Door de gezondheidscrisis hebben we plots frontliniemedewerkers. De publieke sector is vitaal gaan heten. Ironisch genoeg jarenlang verwaarloosd door neoliberalen vanwege de heilige graal van de markt, bezuinigingsfetisjisme en dito economische rekenmodellen. We zitten nog midden in de crisis. Wat gaat komen kan ik niet zien. Maar we kunnen al wel vaststellen dat niet de miljonairs, multinationals of aandeelhouders ons door de crisis helpen maar overheden. Dat niet bezuinigen op de publieke sector onze redding is, maar investeren.
820 miljoen mensen gaan iedere dag met honger naar bed. 135 miljoen mensen zijn aangewezen op voedselhulp. Voor Afrika en het Midden-Oosten dreigt nog meer honger als gevolg van de pandemie. Zonder ingrijpen zal het aantal mensen in de wereld dat voedselhulp nodig heeft verdubbelen. Vooral mensen in conflictgebieden en in vluchtelingenkampen dreigen dood te gaan. Miljoenen mensen.
Maar er is meer dan genoeg voor iedereen. Volgens OXFAM NOVIB bezitten zo’n 2000 miljardairs meer dan 4,6 miljard mensen op aarde. Dat is 60% van de wereldbevolking.
Bijna de helft van de wereldbevolking leeft nog steeds van minder dan 5.50 dollar per dag. Een economie die werkt voor de machtigen op aarde. Dat is ook wat nu aan de hand is.
Vooral voor de machtigen die zich sterke mannen wanen. Die weer ritselen voor andere sterke mannen. En vrouwen achterstellen. Vrouwen worden achtergesteld in het kapitalisme. De kapitalistische economie is seksistisch. Terwijl meisjes en vrouwen veel werk verrichten, krijgen ze er niet voor betaald. Terwijl vrouwen de grootste klappen vangen van de crises, hebben zij de minste zeggenschap. Al helemaal in de armste landen. In de landen die ook zijn volgestopt met schulden.
De geglobaliseerde voedselketen en handel dragen niet alleen bij aan voedselonzekerheid en tekorten maar ook aan ongelijkheid en de klimaat- en ecologische crisis. Arme landen blijven arm omdat ons land een paradijs is voor grote bedrijven die wel profiteren van de rijkdom die landen te bieden hebben maar weigeren belasting af te dragen. Nederland moet net als andere landen komen tot eerlijke handel. Waarbij lokale gemeenschappen, mensenrechten, natuur en klimaat voorop worden gesteld.
Het hyperkapitalisme voedt de opkomst van autoritaire leiders zoals Trump, Bolsonaro en Erdogan. Maar ook futiele conservatieve figuren zoals made in Holland Thierry Baudet doen een duit in het zakje. Een grote bek. Zo veel mogelijk verdienen. Zo min mogelijk belasting betalen is de beloning. Terwijl het geld bij de superrijken tegen de plinten klotst. Worden de lasten op mensen die wel werken voor hun geld afgewenteld. En wordt een hypotheek genomen op toekomstige generaties.
In Nederland zijn er werkende armen, arme kinderen en onzekere jongeren. Kennis, macht en inkomen is geconcentreerd in handen van een steeds kleinere groep mensen.
Dat ondermijnt de democratie. Dat ondermijnt het collectief. De helft van de Nederlanders heeft geen vermogen. Een hele kleine groep van 10% heeft 62% van het vermogen in handen.
Terwijl arbeid steeds zwaarder wordt belast, krijgt kapitaal steeds meer vrij spel. Meer ongelijkheid, meer onzekerheid, meer gevoelens van onveiligheid. Zie hier de speelruimte die rechts-radicalen en populisten hebben.
Eerlijk zou zijn om deze verhoudingen om te draaien. Door miljonairs, multinationals en aandeelhouders de crisis te laten betalen. Door miljonairs veel meer en mensen die echt werken veel minder te laten betalen. Zodat de politiek en economie eerlijk wordt en werkt voor velen. Te beginnen met het verhogen van het wettelijk minimumloon naar veertien euro per uur voor miljoenen mensen in Nederland die op de rand van armoede leven. Die werken maar toch niet kunnen leven. Deze door de vakbond FNV gevoerde campagne tegen ongelijkheid verdient brede steun. Lang leve de arbeid. Wereldwijd. Lang leve 1 mei.
Een eerlijk loon kan ook bijdragen aan bescherming van natuur en milieu. De snelle opwarming van de aarde is één van de grootste bedreigingen voor mensen. De natuur wordt slecht behandeld en raakt op drift. Ondanks de ondertekening van de overeenkomst in Parijs om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 ℃ neemt de wereldwijde uitstoot nog steeds toe.
Smeltende ijskappen, ontbossing, natuurrampen, biodiversiteit die verloren gaat. De klimaat- en ecologische crisis kan aangepakt worden. Onlangs pleitten 170 wetenschappers ervoor de coronacrisis aan te grijpen om eindelijk stappen te zetten.
Zij pleiten voor kwijtschelding van schulden waarmee de rijke landen werknemers en arme landen hebben opgezadeld. Ook zouden volgens deze wetenschappers vervuilende industrieën niet langer beloond moeten worden met subsidies maar zou een economie ingericht moeten worden die werkt voor velen. Geen miljarden subsidie aan de fossiele olie- en gasindustrie maar investeringen in de transitie naar een duurzame economie met groene banen en een betaalbaar huis voor iedereen.
Klimaatpolitiek dient hand in hand te gaan met bestrijding van de ongelijkheid en democratisering van de economie. Geen biomassacentrale’s meer tegen de wil van plaatselijke gemeenschappen maar lokale energie coöperaties. Geen hoge energierekeningen voor de mensen met de laagste inkomens maar op ieder dak een zonnepaneel. Naast de klimaatcrisis is ook de nucleaire-en atoomcrisis een enorme bedreiging voor de mensheid. Atoomwetenschappers hebben dit jaar de doomsday clock vooruit gezet van twee voor twaalf naar 100 seconden voor twaalf.
De dreiging is vergelijkbaar met de gevaarlijkste periodes uit de Koude Oorlog. In plaats van ontwapening jagen regeringen elkaar op voor steeds meer militaire uitgaven. De teller staat inmiddels op 1900 miljard dollar. Daarbij niet meegerekend de modernisering van kernwapens van alleen grootmacht Amerika al voor 1000 miljard dollar. De sterke mannen wedijveren om militaire en economische dominantie te behouden. Dominantie over grondstoffen, over regio’s en over de winsten voor het kapitaal. Dit modern imperialisme verdient geen steun.
Ook niet onder de noemer van steun geven aan ‘de strijd tegen het terrorisme’.
Terwijl na de val van de muur en een einde aan de sovjets we het paradijs op aarde zouden krijgen, hebben we al decennia te maken met permanente oorlogsvoering. Het midden-oosten ligt in puin, er worden nieuwe oorlogen voorbereid. Op Afrika wordt neokoloniaal beleid toegepast. Het extremistisch geweld neemt toe en Europa maakt zich klaar voor een nieuwe ronde Koude Oorlog en militarisering. Als wij vredespolitiek niet afdwingen wordt keer op keer gekozen voor politiek met de wapens. Voor nieuwe kernwapens, voor steun aan dictators wereldwijd wanneer ze bereid zijn mee te werken aan het versterken van de eigen belangen. Mensenrechten komen zo steeds weer op de laatste plaats te staan. Volksopstanden voor sociale rechtvaardigheid worden neergeslagen. Vluchtelingen en migranten aangewezen als zondebokken.
Het is aan ons om op te staan tegen de oorlogspolitiek, militarisering en het imperialisme aan te klagen. Hier moeten we verantwoordelijkheid voor durven nemen. Wie legt anders verantwoordelijkheid af voor doden en gewonden in een oorlog? Wie is eerlijk over wat oorlog betekent? In de paar jaar dat ik nu woordvoerder Buitenlandse Zaken ben heb ik een aantal dingen geleerd. Dat buitenlandpolitiek aan elkaar hangt van hypocrisie, eigen belang en imperialisme. Dat deelname aan missies altijd gepaard gaat met leugens.
Dat was zo met politieke steun van Nederland aan de Irak-oorlog. Met de inmiddels negentien jaar durende oorlog in Afghanistan en ook met de strijd tegen ISIS in Irak en Syrië.
Waar het doel was terroristen te bestrijden, zijn jihadisten gesteund door Nederland in Syrië. Waar het de bedoeling was geen burgerdoden te maken, of tenminste het parlement hierover te informeren, is jarenlang gelogen over één van de dodelijkste Nederlandse bombardementen ooit. Leugens die aan het licht zijn gekomen door journalisten, mensenrechtenorganisaties en ngo’s en jarenlange inzet van een handvol volksvertegenwoordigers.
Dat is niet eerlijk. En al helemaal geen eerlijke politiek. Dus laten we dit jaar stilstaan bij 75 jaar vrijheid. Maar ook bezinnen op de permanente oorlog die elders nog altijd in onze naam wordt gevoerd.
Wanneer we 75 jaar vrijheid herdenken, laten we dan ook stilstaan bij de imperiale oorlog die in onze naam, werd gevoerd in Indonesië, direct na de bevrijding.
Wanneer we 75 jaar vrijheid en veiligheid vieren, zullen we bezinnen op nieuwe oorlogen die op de loer liggen.
Wanneer we 75 jaar vrijheid vieren, laten we dan opkomen voor eenieders vrijheid de komende 75 jaar.
Zodat de wereld beter wordt. Zodat we nog 75 jaar in vrede en veiligheid kunnen leven.
Hoe pijnlijk is het dat in het jaar waarin we 75 jaar vrijheid vieren aan de randen van Europa duizenden mensen als beesten klem zitten. In overvolle vluchtelingenkampen. Misbruikt door politiek leiders voor eigen politiek gewin. De Turkijedeal, ontschepingsplatforms, prikkeldraad en muren, niets is de huidige generatie leiders te gek om mensen te weren. Alleen geldt hier het eenvoudige principe: als mensen geen eten hebben, dan komen ze het halen. Als mensen worden bestookt met bommen, dan slaan ze op de vlucht.
Als landen worden leeg geroofd, als vuile deals worden gemaakt met dictators, dan betaalt de bevolking daar een prijs voor. De velen, niet de enkelen. Wij. Niet alleen zij. Iemand die dit op voortreffelijke wijze beschrijft in haar boek ‘Niemand wil ze hebben’, is Linda Polman. Zij onderzocht hoe vluchtelingen vaak door toedoen van diezelfde Europese leiders door oorlog en massale wapenleveranties worden verdreven van huis en haard. Zij schrijft:
De Europese wapenhandel bestaat als een ecosysteem in de wereld van vluchtelingenproducerende landen. Vanaf de eeuwwisseling exporteerden EU-lidstaten naar schatting voor meer dan 100 miljard euro aan wapens naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Ze worden gebruikt en hergebruikt in conflicten die miljoenen vluchtelingen veroorzaken. (..)
Diezelfde wapenindustrie verdient vervolgens aan de mensen die vluchten voor de Europese kogels door de techniek voor bewaking van grenzen en detentiecentra te leveren.’.
Ook Nederlands staat in de top tien wapenexporterende landen. Ook al gelden voor een aantal landen na zware parlementaire druk, restricties. Nederland loopt braaf achter de VS en NAVO aan met permanente oorlogsvoering, sluit deals met dictators en verkoopt wapens aan diezelfde landen. De vluchtelingencrisis is onderdeel van de grotere crisis van het kapitaal. En staat niet op zichzelf.
Vluchtelingen zijn mensen. Mensen die het slechter hebben dan wij. In plaats van hen te verketteren of te weren, moeten we het systeem dat vluchtelingen produceert aanklagen en veranderen. Met 75 jaar vrijheid in het achterhoofd, de geschiedenis kennende, is meeveren met radicaal-rechtse zondebokpolitiek geen optie. Wie niet wil dat mensen vluchten. Moet hen voeden. Niet bestoken met bommen.
Wie niet wil dat mensen het komen halen bij de miljonair of in de rijke landen, moet geen muren bouwen maar belasting betalen. Bouw muren voor het vernietigende kapitaal maar bruggen voor mensen. Beteugel het geglobaliseerde kapitaal dat zo verwoestend werkt op de mensheid. Sluit niet uit de mens die racisme en uitsluiting aanklaagt maar sluit racisme uit. Strijd voor gelijke rechten en plichten, zonder te wijzen naar de ander. De velen kunnen het winnen van de enkelen. Als we ons niet laten verdelen.
Het is nu weer crisis. Iedere crisis wordt aangegrepen om de gevestigde belangen te verzekeren zoals Naomi Klein in The Shock Doctrine haarfijn aantoont en ook nu weer voor waarschuwt. Dat was zo na de financiële crisis. Dat zal na de coronacrisis niet anders zijn.
Dus moeten we juist nu durven dromen, durven strijden en durven eisen sociale rechtvaardigheid voor iedereen. Weg met de barbarij! Op naar een rechtvaardige samenleving. Een samenleving waarin mensen mogen dromen. Een samenleving waarin menselijke waardigheid voorop staat. Waarbij niet langer het kapitaal, de winsten of particuliere belangen centraal staan maar een politiek die werkt voor de velen. Een politiek die toewerkt naar een maatschappij waarin alle mensen vrij zijn van onderdrukking, uitbuiting en vervreemding. Een maatschappij vrij van armoede, oorlog en racisme.
Daarvoor is om te beginnen nodig, verwerping van het neoliberalisme, duidelijke politieke eisen voor en door velen. Een eerlijke politiek en economie die werkt voor de velen. Een politiek die afstapt van dwingende neoliberale rekenmodellen en spreadsheets maar de mens en liefde voor de mens, natuur en milieu voorop stelt. Niet van bovenaf opgelegd maar van onderop opgebouwd. Radicaal democratisch. Internationaal. Niet alleen in ons land maar overal ter wereld.
Eerlijke politiek begint bij de basis. Bij mensen. Bij de liefde en verbeelding voor een beter leven voor velen in de wereld. Leven als ging je nooit dood.