Achtergrond: persoonsgebonden partij

Het vertrek van Henk Krol als politiek leider van 50PLUS is bijzonder in de zin dat het niet een 'gewoon' Kamerlid is dat opstapt, maar de fractievoorzitter en politiek leider. Henk Krol was het beeldbepalende boegbeeld van 50PLUS, veel meer dan politieke leiders van andere partijen; vooral omdat traditionele partijen een minder 'persoonsgebonden' leiderschap kenden.

Een dergelijke stap werd niet eerder door een fractievoorzitter genomen. Wel maakte Pim Fortuyn in 2002 een enigszins vergelijkbare stap als lijsttrekker. Hij moest in 2002 noodgedwongen weg bij Leefbaar Nederland en kwam daarna met een eigen lijst, de LPF.

Fortuyn was door Jan Nagel gevraagd om lijsttrekker te worden bij de Tweede Kamerverkiezingen van mei 2002. Vanwege omstreden uitspraken over onder meer de grondwettelijke antidiscriminatiebepaling kwam het tot een breuk met Leefbaar Nederland. Voor die partij werd toen Fred Teeven de lijsttrekker. Na de moord op Fortuyn bleef de LPF bestaan, maar er deden zich spoedig veel interne problemen voor. Uiteindelijk ging de partij ten onder.

Enigszins vergelijkbaar met de stap van Krol is de splitsing bij het AOV. De situatie was toen in die zin anders, dat fractievoorzitter Jet Nijpels werd geroyeerd door haar partij. En zij was veel minder beeldbepaler dan Krol bij 50PLUS. Voorman van het AOV was vooral Martin Batenburg.

De enige 'persoonsgebonden' partij die we nu kennen is de PVV. Dat is feitelijk geen (leden)partij, maar een stichting die (statutair) het gedachtegoed van Geert Wilders uitdraagt. In hoeverre het bestaan van Forum voor Democratie afhangt van het leiderschap van Thierry Baudet valt nog te bezien.

In een verder verleden was er ook al (enigszins) sprake van persoonsgebonden partijen. De Economische Bond, die in 1918-1921 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd was, werd gedomineerd door oud-minister Treub. De partij ging in 1921 op in de nieuwe liberale partij 'De Vrijheidsbond'.

In 1922 deed een Liberale Partij mee, waarvan de toen 85-jarige Sam van Houten (de man van het kinderwetje) de voorman was. Hij werd gekozen, maar zag af van een zetel. Lizzy van Dorp werd toen in zijn plaats Kamerlid. De partij verdween in 1925.

Op lokaal niveau zijn persoonsgebonden lijsten veel gebruikelijker. De bekendste is nu ongetwijfeld de Groep-De Mos in Den Haag.