Wimar Bolhuis: een vooruitblik op de miljoenennota

De Nederlandse regering maakt ieder jaar op Prinsjesdag de miljoenennota bekend. Het gaat economisch voor de wind en begin 2021 zijn er weer verkiezingen, dus er zullen op 17 september ongetwijfeld veel rooskleurige plannen uit het koffertje komen. Econoom en bestuurskundige Wimar Bolhuis doet alvast een onderbouwde voorspelling in enkele steekwoorden.

Campagnebegroting

‘Ik verwacht dat de miljoenennota een heuse campagnebegroting zal blijken. In maart 2021 vinden de verkiezingen voor de Tweede Kamer plaats, dus de regeringspartijen willen zich de komende anderhalf jaar graag profileren. Er zal ze alles aan gelegen zijn om de economische voorspoed voelbaar te maken voor alle Nederlanders. En die kans is er nu ook. Nederland lijkt in 2020 voor het 5^e jaar op rij geen begrotingstekort te hebben - het laatst gebeurde dat in 1954 - en heeft de laagste rentelasten sinds 1814. Als je wil kun je de belasting voor burgers met zo’n drie tot vijf miljard euro verlagen. Er wordt door de negatieve rentesituatie voor de Nederlandse overheid zelfs gesproken over een investeringsfonds van 50 miljard, waarschijnlijk voor investeringen in onderzoek, infrastructuur en andere zaken die duidelijk rendement opleveren.’

Generatietoets

‘Het is de laatste jaren gebleken dat jongeren zijn getroffen door overheidsbeleid in de crisisjaren vanaf 2008. Zo is de studiefinanciering vervangen door een leenstelsel, en komen starters op de woningmarkt moeilijk aan een huis. Je ziet nu dat steeds meer maatregelen uit de crisistijd ter discussie komen te staan. Het leenstelsel ligt onder vuur en onlangs maakte het kabinet bekend een miljard euro uit te trekken voor een stimuleringsfonds voor de woningbouw. Te lang heeft de politiek er geen rekening mee gehouden hoe de stapeling van allerlei wetten uitpakt voor jongeren, stelde de Sociaal-Economische Raad onlangs. Een ‘generatietoets’ zou volgens hen moeten voorkomen dat dit vaker gebeurt.’

Zzp’ers

‘Voor twee groepen pakken de plannen en de economische omstandigheden mogelijk minder goed uit. Allereerst de zelfstandigen zonder personeel [zzp’ers, red.]. Vanaf volgend jaar wordt de zelfstandigenaftrek stapsgewijs verlaagd. Je ziet dat dit erg gevoelig ligt. Zelfstandigen zijn voor de regeringspartijen een belangrijke groeiende kiezersgroep, en ze weten zich steeds beter te verenigen. Ze zijn vaak hoogopgeleid en hebben al jaren werkervaring en een netwerk. Al met al zal de impact van deze maatregel overigens nog wel meevallen, omdat het verlies in inkomsten wordt gecompenseerd door een aantrekkende economieen de algemene verlaging van de inkomstenbelasting. Ten tweede staan de gepensioneerden onder druk. De rente is zeer laag, dus het is de vraag of pensioenfondsen de huidige hoogte van de pensioenen lang vol kunnen houden. Mogelijk moeten de pensioenen omlaag. Je ziet dat het kabinet nu overdenkt hoe kortingen komend jaar voorkomen kunnen worden. Hier verwacht ik ook een aankondiging over op Prinsjesdag.’

Handelsoorlog

‘Het echte gevaar komt vooral van over de grens. Er woedt een handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China, er is onzekerheid over de Brexit, en Duitsland lijkt voor het eerst in tijden in een recessie te komen. Dat is gevaarlijk voor Nederland, want export maakt meer dan 30 procent uit van ons bruto binnenlands product. Voor een handelsnatie als Nederland is het dus de vraag: wat gaat de overheid doen als straks een recessie ontstaat? Internationale instellingen hebben eerder aangegeven dat Nederland vaker een anticyclisch beleid zou moeten voeren, waarbij het begrotingsbeleid tegen de conjunctuur in beweegt. Dat betekent dat je juist in economisch sterke tijden zuinig aan moet doen en in economische zwakkere tijden moet uitgeven. De vraag is of dat gaat gebeuren, want Nederland voert meestal een zeer procyclisch begrotingsbeleid. Tegelijker kan het zo zijn dat een spenderende ‘campagnebegroting’ en een economische neergang volgend jaar precies samenvallen en we zo per ongeluk een anticyclisch beleid voeren.’

Kom naar het Prinsjesdag-symposium

Wimar Bolhuis en andere Leidse wetenschappers spreken op 17 september tijdens het Prinsjesdag-symposium in Den Haag. Je hoort er van alles over de Troonrede, tradities en miljoenennota. Toegang is gratis, ook als je niet aan de Universiteit Leiden werkt of studeert!

Meer informatie, programma en aanmelden