Over clichés en cynisme; inspiratie en inzet

Afgelopen woensdag, op 5 mei, mocht ik in Vlissingen de Van Randwijklezing verzorgen. Een ware eer. Niet alleen vanwege de naam en faam van mijn voorgangers in deze hoedanigheid, maar vooral dankzij de persoon die de naamgever is aan deze jaarlijkse lezing. H.M. van Randwijk (1909 - 1966).

Voor de Tweede Wereldoorlog vroeg hij aandacht voor de ellende waarin velen verkeerden als gevolg van de crisis in de jaren dertig. In de oorlog nam hij actief deel aan het verzet en was hij een van de oprichters en hoofdredacteur van de toen ondergrondse Vrij Nederland. Na de oorlog was hij een van de eersten die de moed had om te pleiten voor de onafhankelijkheid van Indonesië. Hij had een kritische geest en was niet bang zijn mening uit te spreken, ook niet wanneer daar een prijs voor betaald moest worden. Van hem is de beroemde dichtregel ’Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, …dan dooft het licht.’

Het schrijven van zo’n lezing is bepaald geen sinecure, maar de ambiance waarin ik ‘m mocht uitspreken deed dat vergeten. Ik mocht spreken in de St. Jacobskerk. Een prachtige, nu protestantse kerk midden in het mooie, oude centrum van de stad aan de Westerschelde, de geboorteplaats van Michiel de Ruyter. En niet alleen de ambiance was bijzonder.

Lopende vanaf het hotel aan het eind van de boulevard naar de kerk zag ik dat het stil was op straat, uitgestorven. Ah, zó vieren we Bevrijdingsdag, op bed! Dacht ik. Maar dat bleek te vroeg geconcludeerd. Aangekomen bij de kerk, bleek die half vol te zitten. Drie kwartier voor aanvang. De burgemeester zei: ‘Ja, hier komen de mensen op tijd, ruim op tijd.’ En, inderdaad, klokslag half elf kon ik zeggen: ‘Geachte aanwezigen’. Met bijna 700 toehoorders was de kerk tot de laatste plaats gevuld. Als u belangstelling hebt voor de inhoud van de lezing, dan kunt u die elders op deze site vinden.

Mij gaat het in deze column om iets anders. Waarom staan deze mensen vroeger op dan anderen om naar een toespraak van uur te gaan luisteren? Waarom is het theater waarin in mijn woonplaats elke maand het politiek café Zout wordt gehouden, steevast bomvol met bezoekers? Ik merk wel vaker dat steeds meer mensen uitgekeken zijn op de oppervlakkigheid, en verdieping zoeken. Geen clichés, maar inhoud. Geen cynisme, maar betrokkenheid.