Begint de victorie bij Zuidplas?
Door de samenvoeging van de gemeenten Moordrecht, Nieuwerkerk aan den IJssel en Zevenhuizen-Moerkapelle ontstaat per 1 januari de nieuwe gemeente Zuidplas. Het zou de meeste mensen zijn ontgaan als de raadsverkiezingen die daarvoor nodig waren, niet meer dan gebruikelijk aandacht hadden gekregen. In Zuidplas was vooral het deelnemen van Trots op Nederland - terwijl de PVV het daar en elders liet afweten - reden voor die aandacht.
Het verkiezingsprogramma van ToN-Zuidplas blonk uit door beknoptheid. Om enkele van de negen punten te noemen: 'Kleinere klassen en aansluitende kinderopvang' (lijkt mij iets dat landelijk wordt geregeld); 'economische expansie koppelen aan groei van de gemeente Zuidplas' (misschien wisten de lokale kiezers wat daarmee werd bedoeld - mij is niet duidelijk wat dit precies betekent) en 'goed afgestemde infrastructuur, ruimte voor de auto en beter openbaar vervoer' (wie zou er tegen zijn?). Van erg veel diepgang en duidelijke politieke keuzes was nauwelijks sprake.
De politieke beweging van Rita Verdonk deed het op het eerste gezicht opvallend goed door twee van de eenentwintig zetels te behalen. Er was echter wel een tamelijk goede voedingsbodem voor een partij als ToN. Van de raadszetels in Zuidplas is veertien procent bij niet-traditioneel 'Haagse' partijen terecht gekomen (naast ToN behaalde ook Gemeentebelangen Zuidplas een zetel). In de raden van de opgeheven gemeenten waren evenwel acht van de in totaal negenenveertig zetels (zestien procent) door lokale partijen bezet. Dat relativeert het succes, al is het behalen van zetels op zichzelf positief voor ToN.
Misschien dat ook het lokale programma tot stand kwam via een zogenaamde Wiki, de mogelijkheid die de site van Trots op Nederland aan sympathisanten bood om zelf mee te schrijven aan het programma. Voor het landelijke programma was dat - op zich aardig bedachte - initiatief evenwel geen succes. Er verschenen soms oeverloze verhalen en van echte discussie was nauwelijks sprake. Wat er met de bijdragen uiteindelijk is gebeurd, is evenmin duidelijk.
Er zijn inmiddels wel standpunten verschenen op de site van Trots op Nederland, maar die lijken toch grotendeels afkomstig van leidinggevende personen van de beweging. De bestuurlijke praktijk is wellicht toch wat weerbarstiger dan werd verondersteld. Dat dus in alle opzichten het programmapunt 'achterkamertjespolitiek' kan worden waargemaakt, waar in staat dat ToN niet zal meedoen aan die 'kwalijke uitwas' van de huidige politiek, is de vraag.
De nu bekende standpunten zijn soms opvallend beknopt en nogal algemeen gesteld. Zo kunnen we lezen: 'Overheidsuitgaven zullen niet meer gebaseerd zijn op stokpaardjes, maar zullen zonder uitzondering op effectiviteit worden getoetst'. Tot welke keuzes dit zal leiden en hoe dit zal uitpakken voor de burgers blijft onduidelijk. Over de vrije markt staat vermeld: 'een vrije markt zonder handelsbelemmeringen of importheffingen is de basisgedachte van het verenigde Europa en zal tot meer welvaart leiden'. Dat is een beschrijving van de huidige interne markt van de Europese Unie. Welke consequenties dat echter moet hebben voor toekomstig beleid is onduidelijk.
Die beknoptheid geldt niet alle onderwerpen: integratie, mobiliteit en migratie komen uitgebreid aan de orde. Nogal pretentieus wordt gemeld dat het migratievraagstuk de afgelopen veertig jaar onbespreekbaar was en dat dit taboe pas tijdens het ministerschap van Rita Verdonk werd doorbroken. Het was echter zo dat zij de nieuwe Vreemdelingenwet uitvoerde, die Job Cohen in 2000 tot stand had gebracht. Juist die wet legde de basis voor een streng, maar rechtvaardig asielbeleid.
Opvallend programmapunt is de invoering van de rechtstreeks gekozen minister-president. Daarbij wordt niet aangegeven hoe dat dan moet: in één of twee rondes. En dat is natuurlijk wel interessant, want als één ronde volstaat, kan iemand die bijvoorbeeld slechts twintig procent haalt, toch worden gekozen. Op welke wijze de gekozen premier voor een parlementaire meerderheid moet zorgen die zijn kabinet steunt, blijft eveneens onbesproken.
Al met al zijn de tot nu toe gepresenteerde programmapunten een mengeling van VVD-standpunten en van thema's en prioriteiten die eerder ook door Leefbaar Nederland en de LPF naar voren werden gebracht. De verschillen met de VVD zijn overigens veel kleiner dan met de PVV, al is Trots op Nederland anders dan de VVD wel tegen verhoging van de AOW-leeftijd.
Daarmee kan ToN wel een plekje veroveren, zoals ook Leefbaar Nederland in 2002 deed. Die partij behaalde toen twee zetels, waarvan er één door het huidige VVD-Tweede Kamerlid Fred Teeven werd bezet. Dat de beweging van Rita Verdonk, zoals zich aanvankelijk liet aanzien, een doorslaggevend succes wordt, is evenwel zeer de vraag. Ondanks de victorie in Zuidplas is voor ToN vermoedelijk slechts een bescheiden rol weggelegd.