Algemene Rekenkamer: Landbouwsteun EU in Nederland correct besteed

De EU-lidstaatverklaring van Nederland over 2008 geeft een goed inzicht in de beheer- en controlesystemen. Na de landbouwsubsidies is dit jaar voor 't eerst ook de opzet van het beheer en de controle op structuurfondsen in beeld. De Tweede Kamer krijgt met deze verklaring van de minister van Financiën namens het kabinet te horen dat de Europese landbouwgelden in Nederland rechtmatig worden besteed. De Algemene Rekenkamer is positief, maar plaatst een kanttekening bij de tijdige beschikbaarheid van inspectiegegevens en de uitvoering van de controles op de naleving van voorwaarden die aan agrariërs gesteld zijn op het terrein van milieu, gezondheid, dierenwelzijn en grondkwaliteit.

De verklaring met het oordeel daarbij van de Algemene Rekenkamer wordt inmiddels in de jaarlijkse verantwoording vermeld van de Europese Commissie. De verklaring is ook bedoeld om zekerheid te verschaffen aan de Europese Commissie over de kwaliteit van het beheer en de juiste besteding van de ingezette EU-gelden in Nederland tot op het niveau van het (boeren)bedrijf of andere eindbegunstigde.

Nederland heeft uit de twee Europese landbouwfondsen (garantiefonds en plattelandsontwikkeling) het afgelopen jaar 878 miljoen euro gekregen. Uit het Rapport bij de Nederlandse EU-lidstaatverklaring 2008, dat de Algemene Rekenkamer op 19 mei 2009 publiceert, blijkt dat in de derde editie van deze jaarlijkse verklaring ook gekeken is naar de beheer- en controlesystemen voor drie andere (structuur)fondsen: regionale ontwikkeling (EFRO), sociaal fonds (ESF) en visserijfonds (EVF). Omdat Nederland nog geen bedragen bij deze drie fondsen over 2008 heeft gedeclareerd, kan nog niets gezegd worden over de rechtmatige besteding daarvan. De opzet van de beheer- en controlesystemen in Nederland moet, met uitzondering van die voor ESF, nog door de Europese Commissie worden goedgekeurd. Voor de periode 2007-2013 is begroot dat Nederland ruim 1,7 miljard euro via deze drie fondsen krijgt.

Uit dit onderzoeksrapport blijkt dat over 2008 voor maximaal 6,4 miljoen euro aan onregelmatigheden is gesignaleerd bij de landbouwsubsidies. Dat is binnen de marge die tolerabel wordt geacht (2 %). Relatief veel afwijkingen zijn aangetroffen bij subsidies voor plattelandsontwikkeling (met name bij agrarisch natuurbeheer).

Niet naleven Europese regels leidt tot financiële correcties

Niet alleen vanwege de rechtmatigheid is goed functionerend toezicht op de besteding van EU-gelden belangrijk. Voldoen de inspecties niet aan de Europese normen, dan kan 'Brussel' correcties opleggen. In 2007 heeft de Europese Commissie dat met een relatief groot bedrag van 37,4 miljoen euro gedaan, met name omdat de Douane in voorgaande jaren onvoldoende controles op de uitvoer van landbouwproducten zou hebben uitgevoerd. In 2006 was deze aan Nederland opgelegde correctie 9,3 miljoen euro, vorig jaar 7,3 miljoen euro.

Kanttekening bij controles op naleving diverse voorwaarden

De kanttekening die de Algemene Rekenkamer dit jaar maakt betreft de controles die provincies, gemeenten en waterschappen moeten uitvoeren op de verleende EU-subsidies van 805 miljoen euro over randvoorwaarden waaraan agrariërs moeten voldoen. Dit zijn voorwaarden op het terrein van milieubescherming, gezondheidseisen voor mens, dier en plant, dierenwelzijn en goede landbouw- en milieuconditie van de grond. Niet alle lagere overheden voeren het minimaal aantal verplichte inspecties hierop uit, al is er wel sprake van vooruitgang. De Europese Rekenkamer wijst daarnaast op de kwaliteit van de controle op de naleving van deze voorwaarden bij de subsidies aan boeren. De Algemene Rekenkamer vraagt de minister van Landbouw (LNV) om de samenwerking met alle betrokken medeoverheden in afspraken vast te leggen en ook de kwaliteit van de uitgevoerde controles te bewaken.

Wees extra kritisch bij besteding EFRO-subsidies

Voor de EFRO-subsidies beveelt de Algemene Rekenkamer de minister van Economische Zaken aan extra kritisch te zijn, vanwege het grote aantal overheden en instanties dat betrokken is bij het toezicht op deze EU-gelden voor regionale ontwikkeling. In haar reactie schrijft de minister deze aanbeveling ter harte te nemen.

Meer lidstaatverklaringen

Naast Nederland heeft inmiddels ook Zweden in april 2009 als vierde EU-lidstaat (na Denemarken en het Verenigd Koninkrijk) een lidstaatverklaring afgegeven aan de Europese Commissie. De Algemene Rekenkamer bepleit al een aantal jaren dat meer EU-lidstaten dit voorbeeld volgen, waarna ook nationale rekenkamers er een oordeel over kunnen vellen. Doen alle lidstaten dit, dan ontstaat EU-breed meer zekerheid over de rechtmatige besteding van geld van de Europese Unie en kan dit op termijn ertoe leiden dat ook de Europese Rekenkamer een goedkeurende verklaring afgeeft over de gehele EU-begroting. Dat is afgelopen dertien jaar niet mogelijk gebleken.

Het rapport van de Algemene Rekenkamer is hier te vinden.