Opperrabijn Jonathan Sacks: "Maak helden van de gematigden"

De Britse opperrabbijn Jonathan Sacks bracht op woensdag een bezoek aan het Europees Parlement, als onderdeel van het Europees Jaar van de interculturele dialoog. Na het toespreken van de EP-leden sprak hij in een exclusief interview over hoop en humor.

Sir Jonathan Sacks is opperrabbijn van de Verenigde Hebreeuwse Congregaties van het Britse Gemenebest. Eerder dit jaar bezochten de Grootmoefti van Syrië en de Patriarch van Konstantinopel het Europees Parlement.

Europa en Amerika bieden enigszins verschillende modellen voor een multiraciale en multireligieuze samenleving. Wat kunnen zij van elkaar leren?

"Amerikanen hebben altijd nieuwkomers moeten integreren, dus dit heeft altijd al deel uitgemaakt van de politieke cultuur van de VS. Maar het idee is overgenomen van de politieke cultuur van Europa na de Reformatie, die nadrukkelijk was gebaseerd op de hebreeuwse Bijbel. Ik stel voor dat Europa terugkeert naar dit concept, dat de kracht heeft om verschillende groepen te verenigen. Als je een samenleving wilt bouwen, moet je iedereen erin betrekken. Als je ergens aan deelneemt, ben je er onderdeel van.

Hoewel de VS dit idee van Europa hebben overgenomen, is Europa het gebruik ervan vergeten. In de 19e eeuw is het concept van natiestaten gebaseerd op een ras of religie naar voren gekomen. Als je een volk indeelt op basis van ras of religie, krijg je een exclusieve natie. We weten waar dit toe geleid heeft: twee wereldoorlogen en de holocaust, dus we mogen nooit meer deze weg bewandelen."

U hebt zelf radicale islamisten ontmoet, maar kan u met een ieder praten?

"De voorwaarde om te kunnen praten met iemand is dat ze uw recht om te spreken erkennen, dat u een partner bent in de dialoog. Iemand die mijn eigen bestaan, mijn identiteit of mijn rechten ontkent kan geen partner in de dialoog zijn. De vraag is dus niet hoe we kunnen praten met extremisten, de vraag is: hoe kunnen we praten met de gematigden? Op deze manier kunnen we de extremisten isoleren.

Europa moet de gematigden sterk maken, om zo de extremisten te marginaliseren. Dat is een politieke uitdaging, want helaas maken de media de extremisten machtiger. Als je een olietanker kaapt, iets laat ontploffen of mensen vermoord, krijg je publiciteit. Dus de media presenteren de extremisten als een rolmodel voor jongeren in een achterstandssituatie. Ze worden helden."

Wat betreft het Midden-Oosten, moeten religies niet worden gebruikt als instrument om inzicht te krijgen in elkaar in plaats van als reden voor conflict?

"Er bestaat niet zoiets als religie zonder goede elementen en slechte elementen. In tijden van snelle veranderingen, destabilisatie, onzekerheid en angst, zijn het altijd de extremisten die een houvast kunnen bieden. Voor hen is de wereld simpel: hun hebben gelijk, zij zijn fout. De echte helden zijn mensen die zich verzetten tegen de extremisten in hun godsdienst zelf. Daar is moed voor nodig. Maar als je dit kunt doen met een gevoel voor humor en genoeg inbreng van mensen, kun je hun bestrijden.

Er bestaan onder de Israëli's en Palestijnen religieuze leiders die groot voorstander zijn van vrede en voor de erkenning van de religiositeit van de andere kant. Zijn ze in de meerderheid? Dit maakt niet uit, want je hebt bruggenbouwers nodig."

Is er met het oog op de geschiedenis hoop op het samenleven van de verschillende religies in vrede?

"Mensen verwarren optimisme en hoop, er is een verschil. Optimisme is passief, hoop is actief. Iemand heeft geen moed nodig om een optimist te zijn, maar een zekere naïviteit. Maar er is veel moed nodig om hoop te hebben. Een jood die onze geschiedenis kent kan geen optimist zijn, maar geen enkele jood kan de hoop opgeven. Het volkslied van Israël betekent hoop. Onze taak als religieuze leiders is agenten van hoop te worden in een wereld die dicht bij de wanhoop is."

Zijn grappen een onderdeel van hoop?

"Absoluut! Humor is op zeker onderdeel van hoop. Ik heb voorzitter Pöttering zelfs voorgesteld na het Europees Jaar van de interculturele dialoog te proberen een Europees Jaar van de humor in te voeren…ik maak maar een grapje!"

REF.: 20081114STO42075