Poolse europarlementariër en oud-minister Bronislaw Geremek overleden

De Poolse europarlementariër en oud-minister Bronislaw Geremek (76) is zondagmiddag om het leven gekomen bij een auto-ongeluk. Geremek verwierf bekendheid in de jaren ‘80 als prominent dissident en als medeoprichter van de vakbond Solidariteit. "De Poolse wetenschap en politiek hebben een groot man verloren", stelt premier Tusk.

Met een schat aan eredoctoraten was Geremek - als hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis onder meer verbonden aan de Sorbonne universtiteit in Parijs - beslist een gelauwerd wetenschapper. Toch zal hij in Polen vooral worden herinnerd vanwege zijn bijdrage aan het succes van de vakbond Solidariteit.

Samen met de latere premier Tadeusz Mazowiecki toog Geremek in 1980 naar Gdansk om stakingsleider Lech Walesa te steunen. De samenwerking tussen de stakende havenarbeiders en intellectuelen als Geremek bleek een succesformule in de ontluikende strijd tegen het communistisch regime in Polen.

Poolse vrijheid

Nadat de communistische junta onder leiding van generaal Jaruzelski de sociale onrust in Polen trachtte te beteugelen, door in 1981 de staat van beleg af te kondigen, werd Geremek als naaste adviseur van Walesa een jaar lang geïnterneerd.

Maar het democratiseringsstreven in Polen bleek onomkeerbaar. Nog voor de val van de Berlijnse Muur praatten Poolse dissidenten en de communistische machthebbers over een 'vreedzame ontwikkeling naar democratie'. Geremek vervulde een sleutelrol tijdens deze rondetafel conferenties, die uiteindelijk resulteerden in de eerste (semi-)vrije verkiezingen in Polen in 1989.

In de jaren negentig vervolgde Geremek zijn loopbaan in de politiek. Eerst als parlementslid, later als minister van Buitenlandse Zaken. Het accent tijdens dat ministerschap (1997-2000) lag vooral op het garanderen van de Poolse vrijheid en onafhankelijkheid, onder meer via het binnenslepen van het NAVO-lidmaatschap. Ook bekleedde hij 1998 het voorzitterschap van de van de Europese Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OVSE).

Elder statesman

Ook in Brussel, waar Geremek sinds 2004 werkzaam was als europarlementariër, is met verslagenheid op zijn overlijden gereageerd. Voorzitter van de Europese Commissie Jose Manuel Barroso roemde Geremek als "een van de meest krachtige symbolen van vrijheid van meningsuiting".

Op basis van die merites en zijn intellectuele statuur werd de 'elder statesman' bij zijn aantreden onmiddellijk door de Liberalen en Groenen als kandidaat voor het EP-voorzitterschap naar voren geschoven. Maar de post ging aan hem voorbij door een koehandel tussen de grote EP-fracties, ten gunste van de Spaanse Socialist Joseph Borell.

Onderhandelaar

Europese integratie was voor Geremek, tijdens zijn ministerschap, geen doel op zich, maar allereerst een middel om de Poolse veiligheid zeker te stellen. Als europarlementariër ontwikkelde Geremek zich vooral in een andere richting dan de Poolse binnenlandse politiek, waar de - vorige - regering onder leiding van Jaroslaw Kaczynski het overgangsproces van communisme naar democratie in het land opnieuw ter discussie stelde.

Volgens Kaczynski hadden onderhandelaars als Geremek in hun streven naar vreedzame coëxistentie verzuimd om af te rekenen met de misdaden van het communistisch regime. Geremek hekelde op zijn beurt de anti-communistische 'heksenjacht' van de Kaczynski-broers, en weigerde een verklaring te ondertekenen dat hij nooit met de Poolse geheime dienst had samengewerkt. Een uitspraak van het Pools Constitutioneel Hof voorkwam dat hij daarmee zijn daarmee zijn mandaat verloor.