Nederland buigt in kwestie-Servië

Nederland en België willen Servië tegemoet komen door de ondertekening van een samenwerkingsakkoord. Den Haag lijkt daarmee te zwichten voor de druk van andere EU-landen, in ruil voor nieuwe en harde randvoorwaarden aan de regering in Belgrado.

Nederland en België zijn bereid om onder strikte voorwaarden akkoord te gaan met de ondertekening van een Status- en Associatieakkoord (SAA) met Servië. Die overeenkomst geldt als opmaat voor onderhandelingen over het EU-lidmaatschap.

Tot dusver blokkeerde Nederland (gevolgd door België) deze ondertekening. Den Haag eiste van de Servische autoriteiten eerst een onvoorwaardelijke samenwerking met het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag bij de opsporing en uitlevering van oorlogsmisdadigers, onder wie de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic.

Geen onmiddellijk profijt

Nederland is nu bereid om het akkoord te tekenen, op voorwaarde dat het niet in werking treedt voordat Servië heeft laten zien dat het goed samenwerkt met het Joegoslavië-tribunaal. Dat betekent dat Servië niet met onmiddellijke ingang mag profiteren van bijpassende steungelden en handelsvoordelen, aldus hoge ambtenaren in Brussel. Onduidelijk is nog hoeveel draagvlak dit compromisvoorstel -waarover dinsdag zal worden gesproken in Luxemburg- geniet bij de overige lidstaten.

De Nederlandse regering breekt dus deels met het langdurige verzet tegen de ondertekening van het SAA, voordat 'Mladic in een gevangeniscel in Den Haag zit'. Onder grote druk van de overige EU-lidstaten werden de beeldspraken van minister Verhagen van Buitenlandse Zaken gaandeweg vloeibaarder en ging de bewindsman op zoek naar een 'creatieve' oplossing, met steun van de Tweede Kamer.

Pro- of contra-Europa

De overige EU-lidstaten zijn van mening dat de ondertekening van het akkoord het verschil zou kunnen maken voor het pro-Europese blok onder aanvoering van president Boris Tadic, dat in een nek-aan-nek-race is verwikkeld met de anti-Europese Radicalen (SRS) in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van 11 mei. Verliest Tadic, dan wordt de kans dat Mladic c.s. ooit nog worden uitgeleverd alleen maar kleiner, redeneert nu ook Verhagen.

Dit scenario klinkt bekend. Toen Boris Tadic drie maanden geleden tot president werd herkozen, was de druk op Nederland en België om de overeenkomst te ondertekenen aan de vooravond van de verkiezingen eveneens groot. Nederland hield voet bij stuk, toch won Tadic de verkiezingen nipt van zijn anti-Europese rivaal Thomas Nikolic.

Kosovo

De verkiezingsstrijd van begin dit jaar werd als 'cruciaal' bestempeld voor de Servische keuze tussen isolement of toekomst binnen de EU. De huidige parlementsverkiezingen genieten hetzelfde predikaat. Inmiddels heeft de brede Europese erkenning van het onafhankelijke Kosovo - de voormalige zuid-Servische provincie die zich eenzijdig heeft afgescheiden- het anti-Europese gevoel versterkt. Belgrado besloot de ambassadeurs uit de EU-landen terug te halen. Als het aan president Tadic ligt, worden deze diplomatieke betrekkingen onmiddellijk hersteld als zijn partij na de verkiezingen de macht behoudt.

Het staat echter lang niet vast dat de ondertekening van het statusakkoord hét verschil zal maken bij de verkiezingsuitslag. Zelfs wanneer dit politieke gebaar vanuit Europa een deel van de kiezers op andere gedachten brengt, lijkt het gematigde blok van Tadic vrijwel zeker geen meerderheid te behalen.

Gezichtsverlies

Omgekeerd zou het uitblijven van een ondertekening gezichtsverlies betekenen voor de president, die de kiezer het statusakkoord de afgelopen weken al in het vooruitzicht stelde. Als de overige lidstaten dinsdag akkoord gaan met het Nederlandse compromisvoorstel, zal Tadic genoegen moeten nemen met een volledig uitgeklede versie van de door hem gewenste overeenkomst.