Berlijn verwacht veel van Poolse premier

De nieuwbakken Poolse premier Donald Tusk maakt zijn opwachting in Berlijn. Hij komt officieel kennismaken met een vrouw die hij al goed kent: bondskanselier Angela Merkel. De hoop is dat de persoonlijke vriendschap tussen de twee leiders de relatie tussen de twee landen goed zal doen.

Twee jaar was ex-premier Jaroslaw Kaczynski aan de macht in Polen. En in die twee jaar zijn de relaties tussen Duitsland en het buurland in het oosten behoorlijk bekoeld. Over bijna alles werd ruzie gemaakt: de gaspijplijn die Duitsland en Rusland door de Oostzee willen aanleggen, het Amerikaanse raketschild dat Polen wil bouwen, de stemverhoudingen binnen de Europese Unie en natuurlijk de Tweede Wereldoorlog.

De onderlinge verhoudingen bereikten afgelopen zomer een dieptepunt tijdens de Europese top waar de regeringsleiders het eens moesten worden over een nieuw Europees Verdrag. De Poolse regering claimde meer stemrecht, omdat de Poolse bevolking zonder de Tweede Wereldoorlog veel groter zou zijn geweest. Voor Duitsland het bewijs dat Kaczynski niet begreep dat het in de Europese Unie gaat om de samenwerking en niet om het conflict.

Opluchting

Zo groot als de irritatie was over premier Jaroslaw Kaczynski en zijn tweelingbroer president Lech Kaczynski, zo groot was de opluchting toen Donald Tusk de verkiezingen in oktober won. In Polen komt het verstand weer aan de macht, was de conclusie in veel Duitse bladen. Tusk is pro-Duits, pro-Europees en liberaal. Met deze man kan je tenminste zaken doen.

Maar wellicht juicht de Duitse regering te vroeg. Want al is de toon van Tusk anders dan die van Kaczynski, het is nog maar de vraag of zijn beleid zoveel zal verschillen. Duitse analisten constateren dat Tusk net als Kaczynski meer Poolse invloed wil in de Europese Unie. Dat hij net als de vorige premier tegen de Duits-Russische gaspijplijn is. En dat hij net als de gebroeders Kaczynski beducht is voor de relativering van de Duitse schuld aan de Tweede Wereldoorlog.

Verdreven

'De relativering van de Duitse schuld' zo noemde Tusk daags voor zijn bezoek een Duits initiatief om een centrum op te richten dat moet herinneren aan de Duitse slachtoffers van de etnische zuiveringen na de Tweede Wereldoorlog. Zo'n veertien miljoen Duitsers werden vanaf 1944 verdreven uit Duitse gebieden die Pools werden. Daarbij vonden twee miljoen mensen de dood. De Duitse regering wil in Berlijn een 'zichtbaar teken' oprichten om hun leed te gedenken.

Tusk zegt in een interview met de Frankfurter Algemeine Zeitung dat Duitsland moet oppassen de "hiërarchie van de schuld" geen geweld aan te doen. Terwijl Duitsland sinds het einde van de Koude Oorlog steeds meer een gewoon land wordt, wijst Tusk op de gevaren van die nieuwe Duitse "normaliteit". De Duitse internationale zelfbeperking is "het fundament waarop het vertrouwen tegenover Duitsland rust. Je moet je niet verbazen dat bij een Pool die nu uit Duitsland hoort dat het tijd wordt voor wat nieuws, onmiddellijk de vraag rijst: Wat betekent dat?" Tusk bedoelt dat het oorlogsverleden nog steeds zorgt voor een groot wantrouwen tegenover Duitsland.

Oorlogsmuseum

Tusk wijst net als zijn voorganger de bouw van een herdenkingscentrum voor de Duitse verdrevenen af. Hij komt met een tegenvoorstel: een internationaal museum over de Tweede Wereldoorlog, waar ook Rusland en Israël aan mee zouden kunnen doen. Het zou moeten komen in het Poolse Danzig, waar de oorlog begon. Volgens Tusk kan het leed van de verdrevenen daar in de juiste context geplaatst worden. De eerste reactie in Berlijn is gereserveerd. De Duitse regering is gebonden aan de bouw van het herdenkingscentrum, want het plan staat in het coalitieakkoord.

Inhoudelijk veranderen de meningen dus niet zo veel. Maar dat Tusk en Merkel als vrienden te boek staan en elkaar tutoyeren, is gezien de laatste twee jaar al een hele vooruitgang. Of het genoeg is om de relaties te herstellen, zal blijken na dit korte kennismakingsbezoek.