Terreurlijsten VN strijdig met Europese mensenrechten

Zwarte lijsten: je komt er sneller óp dan áf. Zowel in de Raad van Europa als binnen het Europese Hof van Justitie is steeds meer kritiek te horen op deze lijsten van terroristen en terreurgroepen. Lijsten waarop ook de inmiddels vrijgesproken leden van de Hofstadgroep staan. De kritiek richt zich vooral op het bevriezen van de tegoeden van verdachten op de lijst. De Europese advocaat-generaal Poiares Maduro komt in het geweer.

Het oordeel van het Haags Gerechtshof om de Hofstadgroep niet als terroristische groepering aan te merken, werd door de advocaten gretig aangegrepen. Bart Nooitgedagt was advocaat van een van de zes vrijgesproken verdachten. Hij benadrukt dat de rekeningen van verdachten worden geblokkeerd, dat ze niet kunnen pinnen en geen salaris of uitkering kunnen ontvangen, zolang ze op de zwarte lijst staan. In het TV-programma NOVA eiste hij meteen dat zijn cliënt van de terroristenlijst zou worden geschrapt.

'Nauwelijks verweer mogelijk'

Maar dat blijkt nog helemaal niet zo simpel. Want daarvoor moet de betrokkene eerst weten waarom hij op die lijst terecht is gekomen en vervolgens aantonen dat dat onterecht was. En voor verdachten die op de zwarte lijst van de VN staan is dat al helemaal onmogelijk, stelt Herke Kranenborg. Hij is als jurist verbonden aan de Universiteit Leiden.

De verdachte krijgt geen toegang tot zijn dossier en weet dus niet waarom hij op de lijst is gezet. Bovendien is er ook geen mogelijkheid om naar de rechter te stappen die gaat kijken of het gerechtvaardigd was. Dus eigenlijk kan de persoon die op de lijst staat zich nauwelijks verweren, concludeert jurist Kranenborg.

Overigens hebben personen of groepen zoals de Hofstadgroep die alleen op de Europese terreurlijst staan, iets meer mogelijkheden om dat besluit voor de rechter aan te vechten. Als derde fundamenteel bezwaar noemt Kranenborg dat je bankrekening al wordt bevroren nog voordat je feitelijk schuldig bent bevonden aan terrorisme.

Strijdig met verdrag

Om deze redenen oordeelde een advocaat-generaal van het Europese Hof in Luxemburg dat de procedure in strijd is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mensen. Hij adviseert het Europese Hof daarom om de VN-resolutie, die deze aanpak van terroristen regelt, niet toe te passen in Europa.

Maar kan je als land of als Europese Unie zomaar VN-resoluties aan je laars lappen of haal je dan eigenlijk de hele VN onderuit? Daarin schuilt een groot risico. Als elk land naar believen VN-afspraken gaat toetsen aan zijn eigen grondwet dan kan het einde zoek zijn, erkent jurist Kranenborg.

VN-afspraken en regels staan namelijk boven nationale of regionale wetgeving. Het is een basisprincipe waarop al het internationaal recht is gebaseerd. Anders heeft het amper zin om internationale overeenkomsten te sluiten.

VN-reactie afwachten

Toch meent de advocaat-generaal van het Europese Hof dat de VN met zijn beleid rond de zwarte lijsten een aantal fundamentele mensenrechten schendt. Als het Europese Hof besluit de betreffende VN-resolutie over de lijsten niet uit te voeren, is het afwachten hoe de VN zal reageren. En daarmee ligt de bal straks weer bij de politici. Dezelfde politici die kort na de aanslagen op de Twin Towers in New York deze VN-regels afspraken. Regels die op tamelijk gespannen voet staan met ons rechtsgevoel.