Overkoepelende beleidsterreinen
De Europese Unie is zich over de tijd met steeds meer beleidsterreinen gaan bezighouden. Deze overdracht van bevoegdheden van de lidstaten naar de Europese instellingen is vastgelegd in de verdragen, waarvan de meest recente het Verdrag van Lissabon is.
De Europese instellingen spelen niet op alle beleidsterreinen dezelfde rol. Zo heeft het Europees Parlement op het gebied van de begrotingen meer gezamenlijke beslissingsbevoegdheid met de lidstaten dan bij het onderwijsbeleid, waar de lidstaten in de Raad van Ministers dominant zijn. In de overzichtspagina's hieronder kunt u per beleidsterrein zien hoeveel de Europese instellingen erover in de melk te brokkelen hebben.
Omdat de EU zich inmiddels op zo veel verschillende beleidsterreinen actief is, heeft de redactie van Europa-Nu ze in verschillende clusters onderverdeeld. Bij het cluster beleid buitenland kan men bijvoorbeeld denken aan het migratie- of defensiebeleid, maar ook aan de uitbreiding van de Europese Unie en het douanebeleid. Klik vooral door, en ontdek wat er allemaal op Europees niveau geregeld wordt!
Inhoudsopgave van deze pagina:
Het beleid van de EU dat te maken heeft met het buitenland is breder dan het traditionele buitenlands beleid (GBVB). Naast traditionele diplomatie en banden met andere landen en wereldspelers omvat het beleid buitenland ook het asiel- en migratiebeleid, het defensiebeleid, ontwikkelingshulp en regels voor de Europese douane. Ook de uitbreiding van de Europese Unie en de relaties met buurlanden zijn in het beleid buitenland vertegenwoordigd.
Over het algemeen genomen had de EU traditioneel een kleinere rol op gebied van cultuur en onderwijs. Men kan bij regelgeving denken aan Europese normen voor auteursrecht, uitwisselingsprogramma's voor studenten en regels voor het beschermen van minderjarigen tegen schokkende inhoud op bijvoorbeeld televisie. Tegenwoordig wordt dit beleidsterrein steeds belangrijker omdat ook het beleid voor informatietechnologie (ICT-beleid) hieronder valt, wat voor zowel de EU als de lidstaten een belangrijk issue is geworden.
Het economisch beleid is traditioneel het eerste, en volgens sommigen nog steeds het voornaamste beleidsterrein van de Europese Unie. Als men kijkt puur kijkt naar de Europese beleidsterreinen is de beleidsportefeuille economie een enorm omvangrijke. Het bevat bijvoorbeeld de regels voor de bescherming van de interne markt, het handelsbeleid, maar ook de Europese controle op de begrotingen van de lidstaten en het Euro-beleid dat ernaar streeft dat we in Europa een stabiele gemeenschappelijke munt hebben.
Op het gebied van sociale zaken speelt de Europese Unie een ondersteunende rol bij de lidstaten. Dat betekent dat de lidstaten voornamelijk controle hebben over hun eigen werkgelegenheidsbeleid. Wel waarborgt de EU de Europese consumentenrechten, dat ervoor zorgt producten veilig en gezond zijn. Ook op het gebied van volksgezondheid speelt de EU een ondersteunende rol, al heeft de coronapandemie er wel voor gezorgd dat er een stuk meer samengewerkt wordt tussen de lidstaten op het gebied van gezondheid.
Een van oudsher belangrijk maar ook controversieel beleidsterrein van de Europese Unie is het landbouwbeleid. De EU subsidieert onder andere Europese boeren ten behoeve van het behoud van deze sector op eigen bodem. Ook de visserij wordt hierbij gestimuleerd. De laatste jaren krijgt klimaatverandering en het milieu ook steeds meer aandacht, zowel als apart beleidsterrein als in de uitvoering van het landbouw- en visserijbeleid bij bepaling van bijvoorbeeld de visquota's en duurzame landbouw.
Over het algemeen heeft de EU weinig concrete uitvoerende macht op het gebied van recht en veiligheid. Zo heeft de EU geen eigen politiemacht, leger, of Europese paspoorten. Wel helpt de EU met het coördineren en harmoniseren van de verschillende rechtsstelsels binnen de Unie. Ook de criminaliteit is een belangrijker beleidsterrein geworden doordat de grenzen binnen de EU zijn weggevallen. Daar ligt voor de EU een rol in het aansturen van samenwerking tussen politiediensten. Overige beleidsterreinen zijn bijvoorbeeld fraudebestrijding, mensenrechten, en het antiterrorismebeleid.
Het institutioneel beleid omvat alles wat over de bevoegdheden van de Europese instellingen zelf gaat. Deze afspraken zijn afgesproken in de Europese verdragen, waar de lidstaten de bevoegdheden verdelen met de EU. In dit beleidsdossier worden ook enkele begrippen besproken die belangrijk zijn als leidraad voor deze verdeling zoals subsidiariteit, proportionaliteit, en het attributiebeginsel.