Eerste Kamerlid

De Staten-Generaal (het Nederlandse parlement) bestaan uit een Eerste en een Tweede Kamer die het gehele Nederlandse volk vertegenwoordigen. De Eerste Kamer heeft 75 leden die via een systeem van evenredige vertegenwoordiging indirect gekozen worden. Eerste Kamerleden zijn dus, net als Tweede Kamerleden, gekozen volksvertegenwoordigers.

Eerste Kamerleden moeten de Nederlandse nationaliteit hebben, minimaal 18 jaar oud zijn en mogen niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. Voor uitsluiting van het kiesrecht is een rechterlijke uitspraak nodig; het hebben van een strafblad betekent nog niet dat iemand is uitgezonderd van het kiesrecht. De vereisten voor het lidmaatschap zijn gelijk aan die voor de Tweede Kamer.

Een Eerste Kamerlid mag volgens de Grondwet niet tegelijkertijd één van de volgende functies vervullen:

• - 

  Tweede Kamerlid;
• - 

  minister of staatssecretaris;
• - 

  lid van de Raad van State, lid van de Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman of substituut ombudsman;
• - 

  lid van of procureur-generaal of advocaat-generaal bij de Hoge Raad.

In de Wet Incompatibiliteiten Staten-Generaal en Europees Parlement is vastgelegd dat Kamerleden geen plaatsvervangend procureur-generaal bij de Hoge Raad mogen zijn.

Daarnaast mogen parlementariërs tijdens hun Kamerlidmaatschap niet tegelijkertijd één van de volgende functies uitoefenen:

• - 

  commissaris van de Koning(in);
• - 

  militair ambtenaar in werkelijke dienst;
• - 

  ambtenaar bij de Raad van State, de Algemene Rekenkamer of het bureau van de Nationale ombudsman;
• - 

  ambtenaar bij een ministerie of daaronder vallende instellingen, diensten en bedrijven;
• - 

  lid van de Raad van bestuur of de Raad van advies van de Centrale organisatie werk en inkomen, het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen of de Sociale verzekeringsbank;
• - 

  lid van de commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Eerste Kamerleden worden op basis van de verkiezingsuitslag benoemd door de voorzitter van het centraal stembureau. Deze verstrekt de benoemde een schriftelijke verklaring, die met een aantal andere schriftelijke verklaringen (de zogenaamde geloofsbrieven) moet worden ingeleverd bij de Eerste Kamer.

Een ad hoc-commissie voor de Geloofsbrieven onderzoekt vervolgens of de benoeming tot Eerste Kamerlid terecht is, gelet op de stembusuitslag en de geldende regels over wie Eerste Kamerlid mag zijn. De gekozene wordt officieel Eerste Kamerlid nadat hij of zij de daarvoor benodigde eed of belofte heeft afgelegd.

De Eerste Kamer wordt voor een periode van vier jaar gekozen. Zittende Kamerleden kunnen zich wel laten herverkiezen bij nieuwe Eerste Kamerverkiezingen. De verkiezing moet binnen drie maanden na de verkiezing voor de Provinciale Staten plaatsvinden.

Het komt soms voor dat individuele Eerste Kamerleden tussentijds hun Kamerlidmaatschap beëindigen, bijvoorbeeld omdat ze elders een andere functie hebben aanvaard. Het komt ook voor dat het lidmaatschap wordt beëindigd wegens bijvoorbeeld ziekte of overlijden.

Tussentijds opgestapte of overleden Kamerleden worden opgevolgd door de eerstvolgende op de kandidatenlijst van de partij waar ook het vertrokken of overleden Kamerlid op stond, voor zover de rechthebbende de benoeming tot Kamerlid intussen nog wil aanvaarden. Zo niet, dan wordt de dan volgende op de lijst rechthebbend.

Het langstzittende Eerste Kamerlid ooit is de Friese afgevaardigde jonkheer Frans van Eysinga. Hij werd lid op 7 oktober 1850 en bleef dat tot 7 juni 1894. In de periode 1880-1888 was hij tevens Kamervoorzitter. Toen hij lid werd, was hij 31 jaar en bij zijn vertrek 75 jaar. Hij stierf in 1901 op 82-jarige leeftijd.

In de vorige eeuw was Anne Anema, eveneens een Fries, met 39 jaar het langstzittende lid. De ARP'er Anema werd lid in 1921 en bleef senator tot 1960. Hij was 88 jaar bij zijn afscheid en overleed in 1966, kort nadat hij 94 jaar was geworden.

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van senatoren met de meeste Kamerervaring.

Artikel 67, lid 3 van de Grondwet bepaalt dat leden van de Staten-Generaal in de Kamer stemmen zonder last. Hoewel Eerste Kamerleden gekozen worden via de kieslijst van een politieke partij, hebben zij als Kamerlid officieel een onafhankelijke positie ten opzichte van die partij.

Eerste Kamerleden kunnen volgens de Grondwet niet worden vervolgd of voor de rechter worden aangesproken voor wat zij in vergaderingen van de Staten-Generaal hebben gezegd of in commissieverband hebben gezegd of geschreven.

De tijdelijke vervanging van volksvertegenwoordigers wegens ziekte, zwangerschap en bevalling is bij wet geregeld. Het gaat hierbij om leden van de Tweede Kamer en Eerste Kamer, alsmede leden van de gemeenteraad en provinciale staten. De tijdelijke vervangingstermijn is 16 weken. Een volksvertegenwoordiger mag zich maximaal drie maal laten vervangen.

De 75 leden van de Eerste Kamer zijn verdeeld over 15 fracties. De gekozenen van GroenLinks en PvdA vormen voor het eerst gezamenlijk een fractie.

Wat is er te zeggen over Eerste Kamerleden in het verleden, bijvoorbeeld over het jongste eerste Kamerlid, het oudste Eerste Kamerlid of de eerste vrouw in de Eerste Kamer?