De EU moet bepalen hoeveel nieuwe lidstaten zijnog kan aanvaarden

Hoe groot kan de Europese Unie zijn? Kan haar uitbreiding afgebakend worden? En zo ja, waar ligt de grens? Indien de EU 30 of meer lidstaten in haar rangen telde, zou zij nog steeds eenheid kennen? Het Parlement stemde onlangs een resolutie over toekomstige EU-uitbreidingen.

Twee EP-leden geven hun mening: Elmar Brok (EVP-ED, DE), die het comité Buitenlandse zaken van de EU voorzit en de resolutie voorbereidde, en Jan Marinus Wiersma (PES, NL), die spreekbuis is van zijn fractie voor buitenlandse zaken en een boek schreef over de grenzen van de EU.

De resolutie, aangenomen op 16 maart, stelt dat als de EU nieuwe lidstaten in haar rangen wil opnemen, zij zeker moet zijn dat deze geïntegreerd kunnen worden. De resolutie zegt verder dat dit momenteel niet het geval is, omdat - na het "nee" in de referenda in Frankrijk en Nederland - er geen nieuw EU-verdrag bestaat.

Brok: Het ontwerp van grondwet dat door Frankrijk en Nederland werd verworpen, wilde aan de EU de mogelijkheid geven te blijven functioneren na haar uitbreiding met 10 nieuwe lidstaten. Maar al in 2004 traden deze 10 landen tot de EU toe en nu is er nog steeds geen grondwet. De EU hinkt gevaarlijk achterop in haar interne ontwikkeling. We moeten er dus voor zorgen dat de EU niet te snel uitbreidt omdat haar politieke project anders verloren gaat.

Toen de EU-regeringen in 1993 de politieke en economische voorwaarden vastlegden waaraan lidstaten dienden te voldoen vóór hun toetreding tot de EU, hebben zij ook de "absorptiecapaciteit' (de mogelijkheid om om het even hoeveel lidstaten in haar rangen op te nemen) van de EU zelf als een criterium vastgelegd. Dat criterium werd tot nu toe verwaarloosd. Maar een limiet is nu bereikt en daarom heeft het Parlement aan de Europese Commissie (het uitvoerend orgaan van de EU) gevraagd om duidelijk te bepalen wat de "absorptiecapaciteit" van de EU is.

Wiersma: Ik ga akkoord met Brok dat we meer aandacht moeten besteden aan de vraag of de EU wel in staat is om nieuwe lidstaten toe te laten. Zonder een nieuw EU-verdrag en interne hervormingen om de werking van de EU efficiënter te doen verlopen, zal het erg moeilijk worden om nieuwe landen op een vlotte manier te laten toetreden. De uitbreiding in 2004 met tien nieuwe landen was een groot succes, maar het blijft een feit dat er nu behoefte bestaat aan meer helderheid over wat de "absorptiecapaciteit" van de EU nu echt is.

Maar als u zegt dat de EU nu al gevaarlijk achterop hinkt wat betreft de noodzakelijke interne hervormingen om nieuwe leden toe te laten, betekent dat dan dat de EU misschien niet verder zal uitbreiden nadat Bulgarije en Roemenië toegetreden zijn?

Wiersma: Nee. Volgens de resolutie van het Parlement moet de EU de beloften nakomen die ze heeft gemaakt. En de EU heeft duidelijk aan Turkije, Kroatië en Macedonië beloofd dat ze mogen toetreden als en wanneer ze aan de criteria voldoen. De onderhandelingen1 over de toetreding zijn al gestart met Kroatië en Turkije. Maar zoals ik al zei, ze moeten aan de voorwaarden voldoen. Andere landen in het westen van de Balkan hebben een "Europees perspectief" gekregen, wat betekent dat ze in de toekomst misschien ooit lid van de EU kunnen worden.

Die beloften moeten worden gehouden, zelfs als het lang zal duren, zoals in het geval van Turkije. We mogen niet vergeten dat het vooruitzicht van het lidmaatschap van de EU de belangrijkste stimulans is geweest voor hervormingen in Turkije en in de Balkanlanden. Het betekent wel, dat ook de EU haar huiswerk moet maken. Ze zal de nodige veranderingen moeten doorvoeren om de nieuwe lidstaten te kunnen opnemen.

Brok: Het is nog afwachten waar de uitbreiding stopt. Als het criterium van de absorptiecapaciteit van de EU serieus wordt genomen, zal de EU zelfs een land moeten weigeren dat aan alle politieke en economische criteria voldoet, gewoon omdat de EU zelf niet klaar is. Om die reden heb ik een nieuw model voorgesteld, iets als een Europese Economische Ruimte "Plus".2

Sommige landen zullen misschien aan zulke nieuwe multilaterale structuur willen deelnemen omdat het nog lang zal duren voor ze werkelijk mogen toetreden tot de EU, omdat ze nooit zullen kunnen toetreden of omdat ze niet wensen toe te treden. Voor die landen geldt het enorme voordeel dat ze nooit met lege handen zullen zitten. Nu zijn de onderhandelingen over een toetreding een alles-of-niets-procedure: een land kan jarenlang bikkelhard onderhandelen, maar uiteindelijk is het antwoord ja of nee, en daartussen zit niks.

En het risico op een nee is groter geworden nu sommige landen hebben gezegd dat ze een referendum zullen houden voor alle toekomstige uitbreidingen. Landen met een perspectief op aanvaard lidmaatschap moeten zelf beslissen of ze die optie willen gebruiken als tussenstap of niet.

Wiersma: Ik ben het ermee eens dat een nieuwe multilaterale structuur een goed alternatief zou kunnen zijn voor een volledig lidmaatschap van de EU voor landen die enkel in de verre toekomst zouden kunnen toetreden, of helemaal nooit. Landen als Oekraïne en Moldavië zouden daar de vruchten van kunnen plukken.

Maar zulk een compromis mag geen invloed hebben op de beloften die aan Turkije en de landen in het westen van de Balkan werden gedaan. Zij zijn bezig met een procedure die bedoeld is om in een volledig lidmaatschap te resulteren, zelfs als dat in de meeste gevallen nog vele jaren zal duren.

1 De procedure waarmee kandidaat-leden alle EU-wetten aannemen en toepassen in hun eigen land.

2 DE EER werd in de vroege jaren negentig opgericht tussen de EU en landen die lid zijn van de EVA, waaronder Noorwegen, Oostenrijk, IJsland, Finland en Zweden, om deze landen toe te laten deel te nemen aan de interne markt zonder te moeten toetreden tot de EU.

REF.: 20060329STO06821

Nadere informatie :

EP-resolutie over de strategie omtrent de 2005-uitbreiding

Europa-website - Activiteiten van de Europese Unie - Uitbreiding