Resultaten van de Europese Raad

Verklaringen van Raad en Commissie - Resultaten van de Europese Raad (Brussel, 21/22 maart 2003)

Debat : 26 maar t 2003

Stemming : 27 maart 2003

Een aantal parlementsleden draagt zwarte rouwbanden om de arm. Nelly MAES (GROENEN/EVA, B) legt uit dat dit is ter nagedachtenis van de slachtoffers van de oorlog in Irak. Maes houdt met vele andere leden affiches met de tekst "Stop the War" omhoog.

De Raad

Konstantinos SIMITIS brengt nog eens in herinnering dat de strategie van Lissabon tot doel heeft om van Europa de meest concurrerende, dynamische kenniseconomie ter wereld te maken en de sociale cohesie daarbij te behouden. Vooraf hebben sommigen gezegd dat de Europese Raad maar beter niet bijeen kon komen, gezien de gebeurtenissen in Irak. Het voorzitterschap dacht daar anders over. Irak gaat de Unie zeker aan.

Pat COX (ELD, IRL) onderbreekt de eerste minister en vraagt de parlementariërs om zich gepast te gedragen. Parlementariërs hebben commentaar en houden nog steeds de affiches omhoog.

Konstantinos SIMITIS zegt dat er alleen al in 2002 500.000 nieuwe arbeidsplaatsen zijn geschapen. Toch moet er nog heel veel gebeuren. De Raad heeft vier prioriteiten geformuleerd. Ten eerste, de verhoging van de werkgelegenheid en sociale cohesie. Ten tweede, het bevorderen van de innovatie en de bedrijvigheid. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een verbeterde toegang tot de kapitaalmarkt. De derde prioriteit is de verbreding en verdieping van de interne markt. Daarbij wordt gedacht aan zaken als de liberalisering van de energiesector. Ten vierde, de bescherming van het milieu. Er moeten schone energiebronnen worden ontwikkeld. Daarbij worden ook banen geschapen.

De laatste maanden is er al het een en ander bereikt, zoals de overeenkomst over een betaalbaar en transparant Europees octrooi, nieuwe richtsnoeren voor een herziene strategie voor de werkgelegenheid, een overeenkomst voor belastingheffing op energieproducten, en de verdere ontwikkeling van biobrandstoffen. Het Europese sociale model wordt gemoderniseerd. De lidstaten moeten streven naar hervorming van de belastingstelsels, zodat de werkgelegenheid wordt bevorderd. De arbeidswetgeving moet worden gemoderniseerd om enerzijds meer flexibiliteit, anderzijds ook meer zekerheid te bieden. De Europese Raad heeft de Commissie gevraagd een speciale werkgroep voor het werkgelegenheidsbeleid in te stellen, onder leiding van Wim Kok. De Raad heeft ook een definitieve regeling gevonden voor de veiligheid van de zeescheepvaart, naar aanleiding van het ongeluk met de Prestige.

Er is op de Europese Raad ook gesproken over Irak. Het is bekend dat er grote meningsverschillen bestonden over de snelheid waarmee Irak ontwapend moest worden. In de Veiligheidsraad is geen overeenstemming bereikt. Het was niet aan de Raad om de geschillen bij te leggen. De oorlog was ten tijde van de Europese Raad reeds begonnen. Er moet nu samengewerkt worden ten behoeve van de vooruitgang van de vrede in de wereld. Het bleek mogelijk een gemeenschappelijk standpunt vast te stellen. Daar staat in dat de territoriale integriteit van Irak gehandhaafd moet blijven en de humanitaire nood gelenigd moet worden. De VN moeten zich bezighouden met het Irak van na de oorlog. Het vredesproces in het Midden-Oosten moet weer worden aangezwengeld. Ook moet er samengewerkt worden met de VS.

Is het nu hypocrisie om alleen naar de toekomst te kijken? Nee, het was de enige mogelijkheid. En het is ook nodig te kijken naar de toekomstige situatie in Irak. De toekomst is even belangrijk als het heden. De verdeeldheid in de Unie wordt niet overwonnen door meer verdeeldheid te bewerkstelligen. Nee, de Unie moet op zoek naar wat haar bindt. Er wordt volop nagedacht over de totstandkoming van een Europees defensiebeleid. De teruggang van een betwiste naar een onbetwiste legaliteit van de VN wordt bespoedigd indien de VN nu een leidende rol krijgen. Het buitenlandse beleid van de Unie staat nog in de steigers. Ook op andere beleidsterreinen bestaan meningsverschillen. Toch heeft niemand ooit geopperd dat de Unie overbodig is omdat de lidstaten het niet eens zijn over het Stabiliteitspact of over een immigratierichtlijn.

De Unie is steeds in wording. De toekomst van de Unie is een uitdaging. Het is niet voldoende om de oorlog in Irak te veroordelen. De Unie moet vooruit kijken en moet meewerken aan de totstandkoming van regels voor een wereldbestuur. De VN zijn daar zelf nog niet in geslaagd. Nationale egoïsmes blijken te sterk. Daarom moet de Unie versterkt worden, om op mondiaal niveau te werken aan regels voor internationaal bestuur en voor welvaart.

Pat COX (ELD, IRL) roept de parlementsleden op de anti-oorlogsaffiches weg te halen.

De Commissie

Romano PRODI zegt dat de lentetoppen traditioneel worden beheerst door economische onderwerpen. Dat was ditmaal anders. Niemand weet hoe lang de oorlog nog zal duren. Een aantal lidstaten heeft troepen ter plaatse. De overgrote meerderheid van de EU-burgers is tegen de oorlog. Ook al leidt de oorlog tot de val van een dictator, oorlog brengt toch altijd lijden met zich mee. Gisteren heeft president Bush van het Congres 74,4 mrd dollar gevraagd voor aanvullende financiering van de oorlog. Wereldwijd wordt per jaar net iets meer dan 50 mrd dollar uitgegeven aan hulp voor de allerarmsten. Over veel fundamentele punten zijn de lidstaten het eens. Het is goed daar eens op te wijzen. Toch bestaat er ook verdeeldheid.

Voorzitter Pat COX (ELD, IRL) vraagt de parlementsleden de bodes niet lastig te vallen. Zij doen gewoon hun werk.

Romano PRODI vervolgt met te zeggen dat de Unie een kwetsbaar moment in zijn bestaan meemaakt. Europa vervult een rol niet die het wel zou moeten vervullen. Europa moet zich afvragen welke rol het wil spelen op het internationale toneel. Prodi zegt `wil', want hij is ervan overtuigd dat Europa de middelen reeds heeft. De wil tot vrede in Europa is enorm. Dat is geen kwestie van een emotie van het moment, maar gaat veel dieper. De verdragen dragen de lidstaten op om actief het buitenlands en veiligheidsbeleid te steunen in een geest van loyaliteit en solidariteit. Zij moeten zich onthouden van acties die de Unie schaden. De letter en de geest van het Verdrag zijn niet gerespecteerd.

Prodi brengt hulde aan het positieve resultaat van het referendum in Slovenië. Europa heeft in de afgelopen 60 jaar menige crisis meegemaakt. Daar is het continent altijd sterker uit gekomen. De oliecrisis heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat het Europese Monetaire Systeem in het leven is geroepen. De Unie wil niet terug naar negentiende-eeuwse bestuurssystemen. Europa kan ervoor kiezen de opbouw van de Unie te voltooien. Dat willen de burgers. België, Frankrijk en Duitsland hebben nu het initiatief genomen om te kijken naar de mogelijkheden van een Europese defensie. Dit initiatief staat open voor alle lidstaten. Het gaat niet alleen om de oprichting van gezamenlijke grenskorpsen. Europa heeft al een snelle reactiemacht van 60.000 militairen. Dat is het begin. De werkgroep Defensie van de Conventie heeft benadrukt dat het van belang is de Europese defensiecapaciteit te vergroten. Op 18 maart heeft de Raad besloten om de eerste militaire EU-missie op te zetten. Eind deze maand zal deze missie de NAVO-troepen in Macedonië aflossen.

De Unie is gegrondvest op het recht en niet op kracht. De Unie wordt echter niet serieus genomen zolang ze verdeeld is. Prodi heeft geen anti-Amerikaanse gevoelens. De samenwerking met de VS is zelfs versterkt, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de coördinatie tussen de ECB en de Federal Reserve Bank na 11 September. Echter, de belangen van Europa kunnen alleen door Europeanen gedefinieerd worden. Europa kan zijn lot in eigen hand nemen, maar moet daarvoor wel het momentum grijpen. Het moment van de waarheid is nakende. Wil Europa uitgesloten blijven van internationale aangelegenheden, of wil het meespelen?

Wat de economie betreft, mag niet worden vergeten welke vooruitgang er is geboekt bij de opening van de markt. Ook hier moet men eerlijk zijn. De implementatie van Lissabon vordert te langzaam. Prodi doelt dan niet alleen op de spaartegoeden. De groei is te laag om banen te creëren. In twee sectoren is het nodig en mogelijk om meteen actie te ondernemen, namelijk op het gebied van onderzoek en ontwikkeling en dat van de grote, trans-Europese netwerken. Er moet minstens € 20 mrd per jaar geïnvesteerd worden om de trans-Europese netwerken uit te bouwen. Private investeringen blijven te laag. De Unie moet daarom de netwerken nieuw leven inblazen. Er moeten nieuwe investeringsbronnen worden aangeboord om de doelstellingen van Lissabon een nieuwe impuls te geven. Er is geen tijd te verliezen.

Fractiewoordvoerders

Hans-Gert POETTERING (EVP-ED, D) vindt het zaak om Europa bijeen te houden. Pötterings gedachten zijn bij de dertigduizend Britse soldaten en de Iraakse soldaten die misbruikt worden door een misdadig regime. Hopelijk kunnen alle Irakezen binnenkort in vrede leven en actief lid worden van de internationale gemeenschap. Hopelijk komt er in een Irak een representatieve regering. Ook in de EVP bestonden verschillen van mening over de oorlog. Maar iedereen was het eens over één punt: de internationale instellingen mogen niet op de helling worden gezet. Er zijn goede trans-Atlantische betrekkingen nodig. Het bestaan van de Unie is ook een Amerikaans belang. Bij de Wereldhandelsronde zal de Unie als eenheid aantreden. Een verzoek aan de Amerikaanse vrienden luidt dan ook: "Neem de Unie serieus." De EVP is geen voorstander van kleine groepjes van landen die gezamenlijk optrekken.

Pöttering herinnert aan Chroetsjov die in de jaren zestig de VS wilde bijbenen. Dat was een goed doel, maar het is bekend hoe het is afgelopen. De structuren moeten zo ingesteld worden dat ook het MKB kan investeren. De belastingen moeten omlaag. Dan kan de werkgelegenheid groeien. Het Parlement zal de uitbreiding niet tegenhouden, maar de Raad moet ook niet aan de prerogatieven van het EP komen.

Enrique BARON CRESPO (PES, E) zegt dat een aantal leden van de PES de condoléances wil uitspreken voor de nabestaanden van de oorlog. De oorlog moet worden gestopt. Barón Crespo betreurt het ten zeerste dat president Bush zich buiten de internationale instellingen heeft geplaatst. Zoals Robin Cook zei: "Onze belangen worden het best gediend door de multilaterale instellingen." De engel van het Licht is gevallen door trots en hoogmoed. Er zijn geen schone oorlogen. Achter de beelden is alleen verschrikking en afschuw. Weet men nog hoe de markt van Sarajevo eruit zag? Vandaag is de markt van Bagdad gebombardeerd. De troepenmacht wordt niet altijd beschouwd als bevrijders, mensen beschermen eerder hun grond. De oorlog kan overslaan naar het hele Midden-Oosten. Het beheer van de crisis moet in handen van de VN gelegd worden. In de krant staat echter dat het beheer van de haven van Um Qasr wordt uitbesteed aan een Amerikaans bedrijf. Dat gaat de verkeerde kant uit. De Unie is door haar verdeeldheid medeverantwoordelijk voor wat er gebeurt.

Graham WATSON (ELD, VK) zegt dat zaken van leven en dood natuurlijk van groter belang zijn dan de economie. Maar nu heeft de oorlog wel een invloed op de economie. De Unie besteedt te weinig geld aan onderzoek en ontwikkeling. De toetredende lidstaten worden geplaagd door kinderziektes. Berlusconi doet een onwaardige poging om onder de terugbetaling van ten onrechte ontvangen melksubsidies uit te komen. Daarmee blokkeert hij de richtlijn over de belasting op spaartegoeden. Watson wenst Kok het beste toe, maar het zal Kok niet meevallen iets anders te verzinnen dan flexibiliteit van de arbeidsmarkt.

Humanitaire steun moet Irak bereiken. De noodzaak daarvan is in Basra goed te zien. De liberalen en democraten geven steun aan het plan om reserves uit het noodfonds te gebruiken voor humanitaire steun. De trans-Atlantische betrekkingen moeten worden uitgebouwd. De VS dienen te aanvaarden dat niets bereikt kan worden zonder internationale rechtsregels. Als Irak besproken was op de Raad van Sevilla, zoals premier Verhofstadt heeft voorgesteld, was de Unie nu misschien niet zo verdeeld geweest. Het valt nog te bezien of 2003 een wonderjaar of een `annus horribilis' wordt.

Volgens Andre BRIE (GUE/NGL, D) wordt de territoriale integriteit van Irak nu zwaar op de proef gesteld. Minister Rumsfeld beschreef de oorlog gisteren als een humanitaire handeling. Dat is barbaars cynisme. Amerika heeft het volkenrecht geschonden en een vreedzame ontwapeningspoging verstoord. Het GBVB moet een alternatief vormen voor de Amerikaanse machtspolitiek. Het VN-Handvest moet worden versterkt. De oorzaken van conflicten moeten worden aangepakt. De VS hebben aangekondigd nog verder te zullen gaan. Hun strijdkrachten zouden met VX-gas worden uitgerust. Het is onbekend wat er gebeurt met de Koerdische vluchtelingen.

Daniel COHN-BENDIT (GROENEN/EVA, F) was verbaasd op een school in Duitsland een spandoek te zien met een tekst die hij nog kent uit de tijd dat hij zelf demonstreerde: "Bombarderen om de vrede is als vrijen om maagd te blijven." De verklaringen van de Raad en de amendementen van het Parlement zijn surrealistisch. Natuurlijk is iedereen het eens over de noodzaak voor humanitaire hulp. De echte vraag is: wil het Parlement zich uitspreken voor de oorlog? Zal het EP zich net zo belachelijk maken als de Raad? Er zijn twee standpunten. Sommige leden zijn voorstander van de oorlog en zeggen dat het mogelijk is om seks te hebben en maagd te blijven. Dat is hun goed recht. Aan de andere kant moet er wel een meerderheid zijn die zegt dat de oorlog onrechtvaardig is. Om een meerderheid te vinden, zullen er compromissen moeten worden gesloten. Alleen ideologen bij het Parlement maken een onderscheid tussen een onrechtvaardige en een illegale oorlog. Het belangrijkste om in een resolutie te zeggen is dat de VN-wapeninspecteurs door hadden moeten werken en dat degenen die daar tegen waren, een oorlogslogica hebben opgestart.

De Raad liegt. Het feit dat het Verenigd Koninkrijk, de VS en Spanje geen oorlogsresolutie in stemming hebben gebracht, kwam niet doordat Frankrijk met een veto dreigde, maar omdat er geen morele meerderheid was in de Veiligheidsraad. Chili heeft een dappere positie ingenomen toen het, terwijl het afhankelijk is van de VS, een resolutie voorlegde die de logica van de wapeninspecties volgde. Het Parlement kan morgen een morele overwinning halen op diegenen die de oorlog steunen.

Gerard COLLINS (UEN, IRL) zegt dat de Unie eerder voor hete vuren heeft gestaan maar de eenheid altijd heeft weten te herstellen. De Unie heeft gedurende de laatste vijftig jaar welvaart gebracht voor de Europese volkeren. De Unie moet zichzelf uit het slop halen en een rol spelen bij het leveren van de vereiste humanitaire hulp in Irak. De trans-Atlantische betrekkingen moeten weer worden verbeterd. Collins wenst een snel eind aan de oorlog in Irak. De sfeer in het Parlement is bedrukt.

Volgens William ABITBOL (EDD, F) heerst er masochisme. De "Toppen van huichelarij", die term is al gebezigd. De Raad, de Commissie en het Parlement hebben steeds de opstelling van Frankrijk, Duitsland en België gevolgd. Er was eenheid binnen de instellingen, de instellingen spraken ook met de stem van de burgers. Het probleem is niet zo eenvoudig als Simitis het voorstelt. Het gaat niet om schipperen tussen wortels en knollen. De helft van Europa is de tegenstander van de andere helft geworden, daar gaat het om. Er zijn twee tegenstrijdige visies. Het luisteren met dovemansoren is geen Europese eigenschap. Natuurlijk moet er een Europese defensie komen, maar dat is net zo denkbeeldig als dat men Fort Knox kan binnendringen.

Overige sprekers

Bastiaan BELDER (EDD, NL) vindt dat de ongelukkige voorstellen om verder op te trekken met een klein clubje gelijkgezinden de verdeeldheid nog een graadje erger maken. Juist in die omstandigheden was het positief dat de lidstaten wel in staat waren tot een gezamenlijke en toekomstgerichte verklaring over Irak. Een compliment voor het Griekse voorzitterschap, dat zich concentreerde op het politiek haalbare, en dat ook binnen wist te slepen. Van bijzonder belang is de verklaring over de territoriale integriteit van het Tweestromenland. Deze wordt bedreigd door het Turkse voornemen om Irak binnen te trekken. Is de Raad bereid vergaande politieke of economische sancties tegen Turkije te nemen in geval het land de Iraakse grens daadwerkelijk oversteekt? Uitstel of afstel van Europees lidmaatschap hoort daar wat Belder betreft bij.

De VN kunnen niet functioneren zonder dat alle leden (met name van de Veiligheidsraad) hun verantwoordelijkheid nemen voor de daadwerkelijke handhaving van de internationale rechtsorde en de continuïteit van de VN-besluiten. Onbuigzaamheid en compromisloosheid is echt geen patent van de Amerikanen. In het licht van de gebeurtenissen in de afgelopen weken is de Europese gehechtheid aan de VN daarom pijnlijk hol.

Wim VAN VELZEN (EVP-ED, NL) merkt op dat de onzekerheid over de gevolgen van de oorlog een invloed zal hebben op de wereldeconomie. Maar de problemen met de Europese economie bestaan al veel langer. Er is een enorme kloof tussen de beslissingen die worden genomen en de uitvoering ervan, dat blijkt wel uit het scorebord voor de resultaten van Lissabon. De voorjaarstop heeft toch meer opgeleverd dan Van Velzen had verwacht. Het gaat nu om de uitvoering. De EVP heeft voorgesteld om te komen tot een roadmap om precies aan te geven welke stappen moeten worden gezet om de doelstellingen van 2010 te halen. Dit is des te noodzakelijker in verband met de uitbreiding. Een belangrijke rol voor de werkgelegenheid is weggelegd voor het Midden- en Kleinbedrijf. Het actieplan vereenvoudiging van regelgeving moet daadwerkelijk worden uitgevoerd. Het wordt al zolang gezegd, dat het MKB toegang moet hebben tot middelen om te investeren. Waarom gebeurt dat dan niet? De EVP is voor de open-coördinatiemethode, maar dat is niet genoeg. De Unie is op de goede weg, maar de goede voornemens moeten in daden worden omgezet. De resultaten moeten worden afgezet op een roadmap zodat de lidstaten zich niet meer kunnen verschuilen achter woorden maar worden afgerekend op resultaten.

Arie OOSTLANDER (EVP-ED, NL) zegt dat Irak sinds de nederlaag in de eerste golfoorlog het voorwerp is geworden van vele resoluties. Irak volgde de resoluties niet op, maar dat lokte nauwelijks een reactie uit. Sterker nog, er werd zelfs gesproken over het afschaffen van de sancties. Dankzij de Iraakse geheime dienst is er sprake van grote stabiliteit van het regime. Die stabiliteit kan van binnenuit niet worden aangetast. Geduld kan te snel opgegeven worden, maar kan ook een eufemisme zijn voor onverschilligheid. Kijk maar naar Joegoslavië. Men mag er toch niet aan denken dat de Unie de situatie met betrekking tot Irak zo laat aanslepen als zij met Joegoslavië heeft gedaan. Max van der Stoel, de voormalige Hoge Commissaris van de Minderheden, zei gisteren dat er misschien geen afdoende volkenrechtelijke basis is voor de oorlog, maar zeker wel een morele.

De twist van nu brengt geen heldere boodschap aan die mensen die nu te velde de verantwoordelijkheid nemen. De EVP wil in een resolutie haar steun voor de geallieerde militairen uitspreken. Oostlander kan zich niet voorstellen dat iemand zich nu niet achter de soldaten schaart. Mensen spreken over vrede, maar wie van de collega's demonstreerde tegen het gebrek aan vrede in Irak? Helaas heeft het gezag van de VN aan betekenis ingeboet. In het naoorlogse Irak moeten de VN weer een grote rol spelen. Europa wil de Europese waarden nog steeds niet overal waar dat nodig is verdedigen.

Nogmaals de Raad

Volgens Konstantinos SIMITIS is het niet aan de Raad om haar eigen standpunt op te leggen, maar om het gedeelde standpunt uit te dragen. De Raad zoekt naar wat de lidstaten gemeen hebben. Sommigen zeggen dat er op het gebied van het GBVB niets gebeurd is. Deze week wordt echter een vredesmacht van de Unie uitgezonden. Dat is een primeur. Wie de reacties hoort over de moord op premier Djindjic, weet dat de verwachtingen van de Balkan over de Unie hooggespannen zijn. Dat komt door de ontwikkeling van het buitenlandse beleid. Cohn-Bendit had gelijk toen hij zei dat er compromissen nodig zijn. De territoriale integriteit van Irak moet worden behouden, ook ten opzichte van Turkije. Het buitenlandse beleid van de Unie is in wording. De Raad wil een krachtige Unie.

Ook op economisch vlak is vooruitgang geboekt. Het Stabiliteitspact is door de ministers van Financiën behandeld. Zij hebben uitgesproken dat het Pact behouden moet blijven. Wat belang en betekenis heeft, is koelbloedigheid. Er mag geen paniek uitbreken. Dat is de centrale boodschap van de voorjaarstop in Brussel, dat de lidstaten veel zaken gemeen hebben.

Overige sprekers

Jules MAATEN (ELD, NL) vindt dat het Parlement moet ophouden te praten over het verleden. Het tegenhouden van de oorlog is een gepasseerd station. De Veiligheidsraad heeft resolutie 1441 aangenomen. Uit die resolutie vloeien consequenties voort. Leg maar eens uit aan de bevolking van Basra die wordt beschoten door de eigen soldaten, dat de wereld Saddam op zijn post laat zitten. De Europese top heeft de strategie van Lissabon niet uit het slop weten te trekken. Woorden zijn mooi, maar Maaten ziet liever effectieve maatregelen. Hij moedigt dan ook het onderzoek van Commissaris Monti naar Electricité France aan. De totstandkoming van de interne markt is van het grootste belang.

Marianne THYSSEN (EVP-ED, B) betreurt de oorlog en het feit dat die begonnen is zonder VN-mandaat. Ook betreurt Thyssen het uitdagende gedrag van Saddam Hussein. Bovenal betreurt zij de slachtoffers. Maar er moet ook worden gekeken naar de toekomst. De Unie moet maximaal investeren in vrede in het Midden-Oosten en de dialoog met de Arabische landen moet worden versterkt. Ook de dialoog met de VS moet weer worden opgepakt, met behoud van de eigen posities van de Unie. Er moet werk worden gemaakt van het GBVB en het Europese defensiebeleid. Hier ligt een taak voor de Europese Conventie. De Europese leiders moeten worden verplicht om samen te werken, vooral als het tegenzit.

Ieke VAN DEN BURG (PES, NL) merkt op dat het accent van de Europese Raad is gelegd op industriepolitiek en ondernemerschap. Dat is terecht, maar dit moet wel doorwerken op andere dossiers, zoals de overnamerichtlijn en het nieuwe fusieregime. De Raad heeft besloten een task force voor het werkgelegenheidsbeleid op te zetten. Dat is verbazingwekkend, want het is nu juist de Raad die op werkgelegenheidsgebied maar geen besluiten neemt. De uitzendrichtlijn is hiervan een belangrijk voorbeeld. De Raad zou in juni tot een gemeenschappelijk standpunt komen. Een task force is wel interessant, maar het moet niet gaan om woorden, maar om daden. Ten derde zijn de pensioenen van belang. De midterm review van de pensioenen staat op de agenda voor 2004. Er zijn nog fiscale problemen.