EP debatteert over rapport-Eurlings inzake de mogelijke toetreding van Turkije tot de EU

Camiel EURLINGS (EVP-ED, NL)

Verslag over de door Turkije geboekte vooruitgang op de weg naar toetreding

Doc.: A6-0063/2004

Procedure : Initiatief

Debat : 13 december 2004

Stemming : 15 december 2004

Debat

De Rapporteur

Camiel EURLINGS (EVP-ED, NL) heeft Turkije voor zijn rapport veelvuldig bezocht en is onder de indruk van de hervormingen het land de laatste jaren heeft doorgevoerd. Maar er moeten nog meer hervormingen worden geconcipieerd en geïmplementeerd voordat het land aan de criteria van Kopenhagen voldoet. Wat de mensenrechten betreft, is er geen sprake meer van systematische foltering. Echter, 100 meldingen van foltering zijn er nog altijd veel te veel. Er moet een onafhankelijke inspectiedienst komen die onverwacht bij politiebureau's kan binnenvallen. Op het gebied van de godsdienstvrijheid is er weinig vooruitgang geboekt. Eurlings verwijst naar de situatie van de Alevieten. Er vinden nog steeds gedwongen huwelijken en eerwraak plaats. De positie van vrouwen moet worden versterkt en zij moeten beter onderwijs krijgen.

De grondwet van Turkije dateert uit de militaire periode. Eurlings vindt dat er een nieuwe grondwet moet komen. Verder moet Turkije de grenzen met Armenië heropenen en tot een normalisatie van de betrekkingen met dit land komen. Cyprus moet worden erkend en de Turkse troepen moeten van het eiland worden teruggetrokken. Als de onderhandelingen beginnen, ligt de prioriteit bij de politieke criteria, niet alleen in theorie, in de wet, maar ook in de praktijk. Het is nu aan Turkije om te laten zien dat het kan doen wat het moet doen. Het Parlement moet een krachtig signaal afgeven.

De Commissie

Het verslag volgt in grote lijnen de aanbevelingen en positie van de Europese Commissie. De onderhandelingsstrategie van de Commissie gaat uit van drie pijlers: de ondersteuning van het hervormingsproces in Turkije, de speciale eigenschappen van het land en de versterking van de culturele dialoog tussen Turkije en de burgers van de Europese Unie. Er moet nog meer aandacht komen voor de rol van het leger en de mensenrechten. Wat Cyprus betreft: de toetredingsonderhandelingen worden gehouden met 25 lidstaten. Van Turkije wordt verwacht dat het een protocol ondertekent dat de douane-unie EG-Turkije uitbreidt met de tien nieuwe lidstaten. Het doel is natuurlijk toetreding tot de Unie, maar het onderhandelingsproces kent een open einde. Turkije moet nog een fundamentele verandering ondergaan.

De Raad

Atzo NICOLAI roemt de grote vooruitgang die Turkije heeft geboekt en de revolutionaire snelheid waarmee dat is geschied. Volgens de Commissie zal de toetreding, wanneer ze goed wordt begeleid, voordelen voor beide partijen opleveren. Het verslag Eurlings spreekt over het openen van onderhandelingen zonder vertraging. Daarbij moet in de eerste fase de aandacht volledig worden gevestigd op de politieke criteria. De Raad ziet het verslag Eurlings als een vertrekpunt, het kan als een goede basis bieden voor het openen van de toetredingsonderhandelingen.

De Europese Commissie heeft met betrekking tot de toetreding haar zorgen geuit over de begroting en het vrije verkeer van werknemers. De onderhandelingen zullen een proces zijn met een open eind.

Fractiewoordvoerders

Hans-Gert POETTERING (EVP-ED, DE) zegt dat binnen zijn fractie verschillend wordt gedacht. De EVP vindt dat de kwestie Turkije een gewetensvraag is. Iedereen mag daarom naar eigen eer en geweten stemmen. De EVP zal morgen zijn standpunt bepalen. Eén groep binnen de fractie wil niet praten over een lidmaatschap, alleen over een geprivilegieerd partnerschap. Een andere groep wil wel dat Turkije uiteindelijk lid wordt. Een derde groep wil een ander soort partnerschap. Poettering behoort zelf tot de groep die liever een geprivilegieerd partnerschap dan een lidmaatschap ziet. De Europese identiteit loopt gevaar wanneer Turkije toetreedt. Er wordt gezegd dat er in Turkije geen sprake is van systematische marteling. Wat een woord! Er wordt dus wel gemarteld. Turkije is een enorm land, daarom moet er zorgvuldig over zijn toetreding worden gesproken.

Martin SCHULZ (PES, DE) hoort Eurlings toch iets heel anders zeggen dan Poettering. Eurlings heeft in de commissie consensus weten te bereiken. De PES zet zich af tegen de opmerkingen van Poettering: de Unie heeft geen ander karakter dan Turkije. Als Turkije toetreedt, zal het zich aan de Europese grondwet moeten houden. Het is ook niet zo, dat de islam en westerse waarden elkaar uitsluiten. Als Turkije toetreedt, gelden de Europese waarden voor iedereen: joden, christenen en moslims.

De Turkse premier Erdogan heeft veel meer hervormd dan al zijn voorgangers bij elkaar. Het is nog niet voldoende, maar iedereen zegt dat het vooruitzicht op toetreding het land tot een normale, parlementaire democratie transformeert. Wat gebeurt er als Europa nee zegt tegen de Turken? De PES zal voor het verslag Eurlings stemmen.

Ook de meerderheid van de liberalen staat achter het verslag, zegt Emma BONINO (ALDE/ADLE, IT). Aan de regeringen wordt gevraagd de onderhandelingen zonder oponthoud te beginnen, onderhandelingen die moeten leiden tot het lidmaatschap. Het gaat nu niet over Turkije, het gaat over Europa. Als de EU een betrouwbare partner wil zijn, moet ze weten dat men zich aan een gegeven woord dient te houden. De Europese identiteit ligt niet in het verleden, in de zogenaamde wortels, maar in het heden en met name in de toekomst. Het Europese verleden was echt niet schitterend. De Europese identiteit is gegrondvest op de scheiding der machten. Daar wil het Turkse volk graag aan meedoen.

Joost LAGENDIJK (GROENEN/EVA, NL) ondersteunt het rapport op hoofdlijnen, maar zal er nog amendementen op indienen. Lagendijk waarschuwt tegen het afzwakken van het rapport. Het EP is er niet om christen-democratische symboolpolitiek te bedrijven. Het doel van de toetredingsonderhandelingen moet zijn het volledige EU-lidmaatschap. Lagendijk is vorige week met Eurlings en Voorzitter Borrell in Turkije geweest. Advocaten en minderheden daar zeggen allemaal: "begin met de onderhandelingen, want dat is de beste garantie dat de hervormingen zullen worden voortgezet." Mocht het toch onverhoopt minder gaan met de mensenrechten, kunnen de onderhandelingen worden opgeschort. Turkije kan laten zien dat democratie en islam kunnen samengaan. Dat is het beste antigif tegen de sceptici. Op basis van gedeelde waarden is er in Europa plaats voor verschillende culturen en religies.

André BRIE (EVL/NGL, DE) heeft grote problemen met het verslag. De Groenen en sociaal-democraten hebben het laten afweten waar het ging om het meten van de vooruitgang die Turkije boekt. In de praktijk zijn er nog veel problemen, zoals met betrekking tot de Koerdische vluchtelingen. De problemen moeten concreet gemaakt worden, er moet toch over kunnen worden gesproken? De EVL/NGL wil niet relativeren, maar zal het onderhandelingsproces gebruiken om aan te blijven dringen op deze punten. De EVL/NGL zal niet toestaan dat Turkije een lid wordt dat discrimineert.

Bas BELDER (IND/DEM, NL) complimenteert Eurlings met zijn openhartige houding. Zo uitte hij afgelopen zaterdag onverbloemd zijn bezorgdheid over het gelamenteer van premier Erdogan richting Brussel. Zowel de Turkse minister-president als de voorzitter van het Turkse parlement wekken de indruk dat hun land nu al voldoet aan de politieke toetredingscriteria. Niets is echter minder waar. Belder is tegenover de rapporteur ook openhartig geweest over het fundamentele gebrek aan godsdienstvrijheid in Turkije. De Turkse autoriteiten nemen een kleingeestige houding aan tegenover de minuscule christelijke minderheden op hun grondgebied. Hoewel Belder in deze de kritische opstelling van Eurlings steunt, doet Eurlings volgens hem te veel aan symptoombestrijding. Daarom roept Belder Eurlings op zijn amendement te steunen dat Raad en Commissie verzoekt "de Turkse autoriteiten de eis te stellen om, conform de politieke criteria van Kopenhagen, de christelijke kerken per direct rechtspersoonlijkheid te verschaffen en het Presidium voor Religieuze Aangelegenheden onverwijld op te heffen." Dat laatste scheelt trouwens weer een hardnekkige politieke mythe, namelijk die van de "seculiere" Turkse staat, met heel de achterstelling van niet-soennieten vandien. De Turkse minderheden wensen zich niet als minderheden te beschouwen, maar als integraal bestanddeel van Turkije. Van zulke explosieve Turkse politieke problemen dienen de Europese Instellingen zich verre te houden, op straffe van eigen implosie.

Overige sprekers

Jan Marinus WIERSMA (PES, NL) noemt de integratie van Turkije in Europa een cruciale en symbolische stap. De EU stelt zich ten principale niet op als een besloten vereniging, maar opent zich naar een land dat zich richt naar Europese normen. Wiersma verwacht een positieve uitwerking van het Turks lidmaatschap voor de toekomst, niet in het minst voor de ontwikkelingen in het 'Grotere Midden-Oosten'. Europa vertegenwoordigt waarden waar ook de Turkse bevolking deelgenoot van wil zijn. De afgelopen jaren is gebleken dat Turkije op vele vlakken een enorme hervormingscapaciteit heeft. Dat proces wil Wiersma graag ondersteunen.

Door de PES-fractie zijn de afgelopen tijd vier punten met name benadrukt:

• - 

  de onderhandelingen gaan over het lidmaatschap van de EU. Een formule waarin wordt aangestuurd op een andere vorm van samenwerking, wijst de PES af;
• - 

  de toetredingsonderhandelingen zullen zeer lang duren;
• - 

  het openen van de onderhandelingen garandeert geen succesvolle uitkomst. Daadwerkelijke toetreding hangt af van de voortgang van de hervormingen in Turkije;
• - 

  een aantal zaken dient met prioriteit te worden aangepakt wanneer de onderhandelingen worden geopend. De nadruk ligt op de politieke criteria en respect voor de mensenrechten.

  Mocht er op dit laatste punt een terugval zijn, dan bestaat de mogelijkheid dat de onderhandelingen worden opgeschort. Dat is eerder gebeurd, bijvoorbeeld ten aanzien van Slowakije een aantal jaar terug. Er is wat de PES betreft dan ook geen sprake van een extra voorwaarde aan Turkije.

  Volgens Frank VANHECKE (NI, BE) voldoet Turkije aan geen enkele toetredingsvoorwaarde. De Europese burgers wensen geen Turkije in de Unie en wensen evenmin ondemocratische beslissingen die hun door de strot worden geduwd. Reeds nu leven in Europa miljoenen mensen van niet-westerse komaf zeer moeilijk samen met de autochtone bevolking. Vanhecke eist een referendum waarin de Europese burgers zich kunnen uitspreken voor, of liever tegen, de toetreding van Turkije.

  Jeanine HENNIS-PLASSCHAERT (ALDE/ADLE, NL) vindt dat eerst de mensenrechtensituatie in Turkije moet worden verbeterd voordat de toetredingsonderhandelingen kunnen worden geopend. Momenteel gebeurt het omgekeerde: onderhandelingen worden gestart als stimulans voor Turkije om de mensenrechtensituatie te verbeteren. Het openen van de onderhandelingen is als een trein die voortdendert waarbij de gestelde criteria er niet toe doen. Net zoals het geval is bij de onderhandelingen met Roemenië, zullen de onderhandelingen kunstmatig worden gesloten en doen de Kopenhagencriteria, uit politiek-historisch en/of politiek-strategische overwegingen, er niet meer toe. Dit zal de Unie vroeg of laat doen verzwakken. Het uitbreidingsproces wordt gekenmerkt door het meten met twee maten. Dat moet voor eens en altijd een halt worden toegeroepen.

  Sophie IN 'T VELD (ALDE/ADLE, NL) vindt dat de onderhandelingen zonder oponthoud moeten worden gestart en dat Turkije volledig en volwaardig lid moet kunnen worden. Er zijn nog problemen, maar het debat moet zuiver blijven en niet gebaseerd zijn op angst en vooroordelen. In de loop van de twintigste eeuw heeft iedere lidstaat op enig moment wel de Europese waarden met voeten getreden. Toch zijn deze staten vandaag volwaardige democratieën. Het is hoogmoed om te denken dat sommige volken voorbestemd zijn om in onderdrukking en achterlijkheid te leven. Als een modern en democratisch Turkije toetreedt, is de missie van de EU geslaagd.

  Emine BOZKURT (PES, NL) is blij dat Balkenende en Schröder vandaag hebben bevestigd dat zal worden onderhandeld over een volledig lidmaatschap en over niets anders. Turkije zal nog veel moeten verbeteren, op het gebied van mensenrechten, vrouwenrechten, vakbonden en de omgang met NGO's. Niet-gouvernementele organisaties roepen op de onderhandelingen te starten. Velen vieren binnenkort kerstmis. Velen vieren ook het offerfeest. Hopelijk is 17 december aanleiding voor een feestje. Het Eurlings rapport is een eerste stap in de goede richting.