Bolsward en Delft stemmen voor Verenigd Europa

Te Bolsward was het burgemeester Bruinsma, die op het bordes van het stadhuis staande, gisteravond de uitslag bekend maakte. Groot was het enthousiasme der honderden Friezen, toen bleek dat hun stad zich zo duidelijk had uitsgesproken. Het Wilhelmus en natuurlijk het Fries volkslied werden gezongen, terwijl er telegrammen gingen naar H.M. De Koningin, de Nederlande ministerraad, Spaak, de burgemeesters van Brussel, Luxemburg, Parijs, Rome en Londen.

Te Delft was gisteravond een onzer ministers van Buitenlandse Zaken, mr. J.M.A.H. Luns, bij het bekendmaken van de uitslag aanwezig. Hij verklaarde later: «Voor de regering is dit bepaald een stimulans om op de ingeslagen weg voort te gaan, want het blijkt dat in het Nederlandse volk geen psychische weerstanden te overwinnen zijn».

Ter vergelijking mocht dienen, dat toen verleden jaar in de Duitse stad Castrop-Rauxel een dergelijke stemming werd gehouden, de opkomst 73 pct. was. Het percentage van de voorstemmers 95,79. En in Bremmich (Baden) nam 93 pct. der stemgerechtigden aan de stemming deel, waarvan 96 pct. «ja» stemden.

Een beetje zondag

Het zou overdreven zijn om te schrijven dat Bolsward gisteren «op z'n kop» stond. We zagen huisvrouwen en arbeiders met een gezicht van «mij-hoef-je-niets-te-vertellen» naar de stemlokalen gaan. Ons oor werd wreed getroffen door het krakend en piepend goederentrammetje dat door Bolswards straten daverde alsof het geen «Europese zondag» was. Maar al deze uiterlijke onverschilligheid, al dit doen alsof het gewoon is je plicht na te komen en «ja» te stemmen doet niets af aan het feit dat het in deze eeuwen en eeuwen (vijf, veertien of twee en twintig?) oude Friese stad gisteren een beetje zondag was. Neem burgemeester Bruinsma geboortig uit Utrecht, destijds gemeentesecretaris te Delft, die Fries leerde om Fries met de Friezen te zijn. Hij liep de twee dagen dat wij hem meemaakten, zeker, we zouden willen schrijven «Europees» van manieren en opvattingen door zijn stad. In een zwart costuum te allen tijde gereed om wie dan ook te ontvangen: daar een Amerikaanse radioreporter, hier een Luxemburgse radioman, verderop een man die Arabisch door een microfoon sprak en nog een Duitser, een Nederlander, een journalist, een ambassade-beambte, een Kamerlid, de stadhuisbode over de schoolkindertjes, een hotel-eigenaar over de Europa-pudding (groen met een wit randje) en misschien ook nog, voor deze ene keer ver achteraan, zijn echtgenote over «kom je vandaag nog thuis eten».

De schoolkinderen: 500 leerlingen van vier ulo-scholen, een technische, een huishoud- en een hogere burgerschool kwamen gistermiddag aandragen met hun opstellen over de Europese eenheid. Het zag zwart van de mensen voor het stadhuis, waar een ijverig muziekcorps Bolsward een plezierig gevoel gaf, terwijl miezerige regentjes af en toe de stemming trachtten te bederven. Vijfhonderd opstellen: sommige geschreven met het air van kenners van de economische en sociale problematiek van het Europese leven. Zinnen met woorden als «de culturele idealen en de economische noodzaak», «de noodzaak van een alliantie tussen..», «de integratie van oude erfvijanden» en het gehele jargon, dat het officiële politieke leven van tijd tot tijd spuit om dit of dat te verbergen. Maar er waren ook anderen, die de klok hadden horen luiden en op kinderlijk heerlijke manier ten beste gaven waar huns inziens de klepel hing. [..]

De oude garde

Van de kinderen naar de talloze en talloze ouden van dagen die Bolward telt, is zestig jaar, maar toch slechts één stap. Zij kwamen er nl. gisteren ook aan te pas. In grote, rode bussen met groen-witte Europa-vlaggen had men hen precies als met echte verkiezingen van huis gehaald en daar stonden ze nu voor het stemlokaal tegenover een Europees «ja» of een on-Europees «neen». Ze praatten er niet veel over, maar ze schoven in het grijs van deze Decembermiddag naar de meneer met het stembiljet en naar het stemhokje, namen het potlood («niet bevochtigen», stond er bij) en stemden. En als er een fotograaf was die een plaatje wilde maken, dan zette zo'n oude trotse Friese vrouw haar gouden kap even goed, keek standvastig de wereld in en liet zich kieken met een «progressieve» uitdrukking op het gezicht, alsof er geen afstand tussen haar tijd en het woelige heden met dat nieuwe Europa bestaat.

Bolsward, dat op nog geen 8000 inwoners niet minder dan 2000 kinderen en 1000 ouden van dagen telt, erkent dit alles.

Later, als men afscheid neemt van Bolsward waar weken lang de dingen van de dag, die het leven altijd bepalen, een beetje weggedrongen waren door een wijds ideaal ziet men hoog in de lucht de groen-witte vlaggen op Martini en stadhuis fier wapperen. Floodlight maakt van 'n zeventiende-eeuws raadhuis een modern gebouw, waarop in het decor de storm af en toe flikkerend licht oude beelden schijnen te bewegen. De mensen schuivelen nog eens van «De Wijnberg» en «Den Hof van Holland» langs auto's met vreemde nummers en heren met vreemde accenten, naar de Broerekerk, die wat achteraf in het half-duister ligt. Dan gaan ze naar huis: Bolswards «Europese tijd» is voorlopig voorbij. Vandaag hernemen de oude waarden haar aanzien weer. Al zal wie durft het te ontkennen na wat de Bolswarders heeft bewogen en tot een grootse «ja-stemming» heeft gebracht het ideaal van een Verenigd Europa niet gemakkelijk uit hun ogen en harten zijn te jagen.