Speech Bolkestein over de Dienstenrichtlijn en Kernenergie
De heer Frits Bolkestein
Lid van de Europese Commissie verantwoordelijk voor Interne Markt en Belastingzaken
Een Ondernemend Europa
Vlaams Economisch Verbond
Brussel, 21 september 2004
Dames en Heren,
Het is nog niet zo lang geleden dat in Nederland en België ondernemerschap werd gezien als een bedenkelijke activiteit, en een ondernemer als een potentiële bandiet die erop uit was `winst' te halen. Ook `winst' stond bij veel zogenoemde maatschappijkritische figuren in de politieke en culturele elites in een kwade reuk. De maatschappijhervormers van de jaren zeventig en tachtig hielden ons voor dat een moderne maatschappij zich vooral moest richten op herverdeling. De belastingen moesten omhoog zodat de overheid als een eerlijke verdeler `ieder het zijn' kon geven'. In dit herverdelende concept trad de overheid bij voorkeur op als ondernemer die de economie stuurde met staatsbedrijven en subsidies. Dit zou de `kapitalistische uitbuiting' uitbannen.
Het failliet van het socialistische ideaal van herverdeling
De propagandisten van dergelijke concepten spraken over Joegoslavië dat met zijn arbeiderszelfbestuur de ideale maatschappij leek te benaderen. Het maakt niet veel uit of ik nu verwijs naar het Ideologisch Congres van de Belgische Socialistische Partij in 1974 of het Beginselprogramma van de PvdA in 1977: de achterliggende gedachte was steeds dezelfde: de stuwende kracht in de economie kwam niet van ondernemers, maar van de overheid. De staat stond aan het roer; de overheid deelde de lakens uit. Egalitaristen waren per definitie etatisten.
Nu zult U denken dat ik een oude koe uit de sloot haal door te wijzen op de gedachten van enkele decennia geleden, maar dat is niet waar. Onze landen hebben een hoge prijs betaald omdat de regeerders van toen illusies najoegen. Intussen zijn alle pijlers van hun analyse ingestort.
- De stuwende kracht van een moderne economie komt van ondernemers, niet van overheidsambtenaren of partijfunctionarissen.
- De overheid heeft in de rol van ondernemer gefaald. Veel staatsbedrijven gingen failliet of werden gedwongen te privatiseren om te overleven.
- Winst maken is geen verderfelijk eigenschap van bedrijfsleiders maar een noodzaak voor de continuïteit van een bedrijf.
- Het concept van arbeiderszelfbestuur ging ten onder; de Joegoslavische federatie trouwens ook.
De prijs voor de verkeerde analyse werd destijds niet betaald door de architecten van de illusies. Nee, het was de gewone man of vrouw in de straat die uiteindelijk het gelag betaalde. Meestal was het gevolg werkloosheid of inkomensverlies. Velen dachten een baan voor het leven te hebben maar in werkelijkheid bleek de arbeidsplaats broos te zijn. Staatsbedrijven moesten dikwijls door een lang proces van reorganisaties heen waarbij de les was: hoe langer men wacht, des te pijnlijker de ingreep.
Bovendien bleek subsidie geen alternatief te zijn voor een gezonde economische basis. Subsidies wakkeren illusies aan, ze scheppen een vals gevoel van veiligheid omdat elk bedrijf uiteindelijk op eigen benen moet kunnen staan. En daarvoor is winst nodig. Men kan een subsidie in het beste geval zien als een tijdelijke maatregel ter overbrugging van slechte toestand, maar dikwijls leidt een financiële hulp ertoe dat noodzakelijke ingrepen worden uitgesteld. Men boert nog een tijdje voort op de oude voet in de hoop dat de donkere wolken voorbij trekken. Subsidie dreigt daarmee het effect van een slaapmiddel te hebben. Men wil ook steeds meer en na verloop van tijd is subsidieverslaving het gevolg.
Ook het begrip solidariteit is een sleutelwoord geworden. Het stelsel van sociale zekerheid is deels gebouwd op solidariteit. Maar politici die dit woord vaak in de mond nemen, vergeten nogal eens dat het geld om solidariteit te schragen eerst moet worden verdiend. Politici praten te vaak over solidariteit alsof de geldpers van Harry Potter onder handbereik is. Sociale zekerheid brokkelt niet af door toedoen van ondernemers maar door partijen en belangengroepen die de gezonde economische basis van een land verwaarlozen. Als bedrijven of hele sectoren verlies maken, is het onmogelijk een sociaal stelsel overeind te houden. Men kan niet eindeloos financiële putten maken. Ruim twintig jaar geleden was er een minister van Begroting in dit land die zei dat overheidstekorten vanzelf verdwijnen omdat ze ook vanzelf gekomen waren. Die man werd toen in eigen kring als `sociaal politicus' gezien. Maar generaties hebben moeten boeten voor die domheid.
Op dit ogenblik staan er mensen op die zeggen dat de overheid allerlei `gratis' diensten moeten aanbieden. Politici die met hun `gratis beloften' door de straten gaan, verspreiden opium onder het volk. Gratis bestaat niet en een ieder met verantwoordelijkheidsbesef dient dat te weten. Maar soms heb ik de indruk dat men in elke politieke generatie weer moet vechten tegen de demonen die proberen de mensen te verleiden met mooie praatjes. Niets is makkelijker dan de mensen naar de mond te praten en zichzelf te tooien met begrippen als `sociaal', `menselijk' en `bewogen'. Soms moet men echter harde waarheden durven zeggen, moet men de mensen met de neus op de feiten duwen en het publiek wakker schudden. Wie dat doet, oogst niet altijd populariteit van de tijdgenoten die klaar staan met hun verwensingen, maar uiteindelijk bewijst men de bevolking een dienst. Want zachte heelmeesters maken stinkende wonden.
Europese interne markt is pijler van welvaart
Het is de taak van de Europees Commissaris voor de Interne Markt om de beginselen van `gezond verstand' te handhaven en waanbeelden buiten de deur te houden. De Interne Markt is één van de pijlers van onze welvaart, is de basis voor een sociaal stelsel. België en Nederland zijn kleine landen. Onze thuismarkt is te klein. Ondernemers uit de lage landen moet het hebben van de export, van de Europese markt met 450 miljoen consumenten. Een ondernemer uit West Vlaanderen of Limburg moet goederen en diensten kunnen exporteren naar Polen, Griekenland of Portugal.
In het Europa van nu is ondernemerschap gelukkig weer in ere hersteld. De Europese Unie heeft zich ten doel gesteld in 2010 de meest moderne en dynamische economie ter wereld te hebben. Om dat te bereiken is modern ondernemerschap vereist, met creativiteit, innovatie en commercieel inzicht. Ook de nieuwe Commissie onder leiding van de heer Barroso die op 1 november aantreedt, heeft dit zogenoemde Lissabon doel hoog in het vaandel gezet.
Het ambitieniveau van het Lissabon proces is hoog. De meest moderne economie ter wereld betekent moderner dan die van de VS. Op het ogenblik is de Amerikaanse economie sterker, dynamischer en veerkrachtiger. Amerikanen hebben een `can do' mentaliteit, terwijl Europeanen eerder risicoschuwend zijn. Er is de komende zes jaar nog veel te doen en laat me duidelijk zijn: er is geen alternatief voor een sterke concurrentiepositie. Een gezonde economische basis is het beste sociale beleid omdat het zorgt voor blijvende werkgelegenheid. Socialisten zeggen vaak dat de vrije markt niet sociaal is. Dat is onzin. Wie banen creëert is socialer dan wie sociale uitkeringen uitdeelt. Liever de warmte van een baan dan de kilte van een uitkering.
De Dienstenrichtlijn
De Europese Unie bepleit niet alleen een vrije markt van goederen maar ook van diensten, personen en kapitaal. De Commissie heeft een dienstenrichtlijn gemaakt zodat vrije beroepen zich vrij kunnen vestigen in de Europese Unie en overal hun diensten kunnen aanbieden. De dienstensector vormt intussen het leeuwendeel van de economische activiteit en heeft daarom een belangrijke drijfkracht.
Vooral van linkerzijde is er verzet tegen die richtlijn. In België noemt men het de Bolkestein-richtlijn. Dat is uiteraard een hele eer, maar socialisten en groenen spreken mijn naam uit alsof de `Verschrikkelijke Sneeuwman' in aantocht is. De Belgische vakbonden zouden het voorstel het liefst omdopen in een `Frankenstein-richtlijn'. Socialisten en groenen noemen die richtlijn `a-sociaal' en `ultra-liberaal' wat opmerkelijk is omdat het voorstel werd gesteund door een Commissie waarin Commissarissen van socialistische en groene zijde de meerderheid vormen. Er is dus niets verschrikkelijk aan deze zogenoemde Bolkestein-richtlijn.
Is het a-sociaal als een zieke burger de mogelijkheid krijgt over de grens te worden geholpen? Vraag dat eens aan patiënten die daarmee aan lange wachtlijsten ontkomen.
Is het a-sociaal als een architect zich in een ander Europees land vestigt en daar met bouwwerken banen schept? Vraag het eens aan de miljoenen werklozen die uitzien naar een baan.
Er worden onwaarheden verkondigd over de Bolkesteinrichtlijn die afkomstig lijken van een eigentijdse afdeling Agitatie en Propaganda. De Franstalige krant l'Echo schreef vorige maand dat de voorzitter van de Parti Socialiste, Elio di Rupo, van vreugde een gat in de lucht sprong toen hij hoorde dat ik, de voormalige fractieleider van de Nederlandse liberalen, met deze richtlijn was gekomen. Daarmee kon, aldus l'Echo, zijn partij van `Europa' een thema maken door de mensen bang te maken en mij als grote vijand af te schilderen. Grote mobilisaties en demonstraties waren het gevolg. Feiten en argumenten werden verdrongen door slogans en onwaarheden die voortdurend werden herhaald.
Sommige critici zeggen dat mensen uit de nieuwe lidstaten naar Nederland of België komen werken om vervolgens te worden betaald naar maatstaven die gelden in hun landen van herkomst. Dus een Pool werkt hier tegen een Pools loon. Dat is niet waar. Een Pool die hier werkt verdient een loon naar Belgische maatstaf. Dat principe is al in Europese wetgeving verankerd.
De andere onwaarheid is dat alle overheidsdiensten tot liberalisering worden verplicht. Alweer onzin. Sommige publieke sectoren zijn al geheel of gedeeltelijk geliberaliseerd, zoals de markt van telecommunicatie. Niemand wil dat terugdraaien en terugkeren naar de oude PTT. In de sectoren van energie, treinverkeer en posterijen is men ook bezig met liberalisering. Dat gebeurt stap voor stap via wetgeving per sector.
De dienstenrichtlijn is uitermate gunstig voor de grensoverschrijdende ontplooiing van het midden- en kleinbedrijf. Dit is van groot belang voor Vlaanderen waar kleine en middelgrote bedrijven de ruggengraat van de economie vormen. De richtlijn geeft extra kansen voor ondernemers. Nieuwe activiteit in de dienstensector, die nu zeventig procent van de economie omvat, zorgt voor werk en welvaart.
Wellicht mag ik de socialisten die onheuse kritiek spuien op een vrije markt voor diensten herinneren aan hun internationale roeping. Het socialisme in sommige landen wordt steeds meer het evenbeeld van protectionisme. Veel socialistische leiders zoeken niet naar nieuwe horizonten maar willen houden wat ze hebben. Ze zijn sceptisch over de uitbreiding van de EU.
Ze vrezen dat die ten koste gaat van de eigen sociale zekerheid en van Europese subsidies. Ze sluiten zich af van de wereld en vinden uitbreiding `eng'. De internationale roeping heeft plaatsgemaakt voor provincialisme. Ze maken de burgers onnodig bang. Maar bange burgers stemmen op protestpartijen, niet op beleidspartijen.
De zogenoemde Bolkestein-richtlijn speelt in op nieuwe horizonten in een uitgebreid Europa. Vooral in de nieuwe lidstaten is het economisch liberalisme te zien. Na veertig jaar communisme begrijpt men daar de essentie: meer ondernemerschap leidt tot meer inkomen en meer werk.
Kernenergie als oplossing voor de dreigende energiecrisis
Een gezonde economische basis is te meer noodzakelijk omdat Europa dreigt te worden geconfronteerd met een energiecrisis. De prijs van ruwe olie is de afgelopen maanden gestegen tot meer dan veertig dollar per barrel. Er zijn onderliggende factoren die het waarschijnlijk maken dat de olieprijs hoog blijft. De strategische reserves van de Verenigde Staten zijn sterk gedaald, de vraag uit China is enorm gestegen en olie-exporterende landen zitten vrijwel aan de top van hun productiecapaciteit.
Een hoge olieprijs zet de Europese economie onder zware druk omdat de landen van de Europese Unie sterk afhankelijk zijn van olie importen. Nu moet de EU 50 procent van haar energiebehoefte invoeren. Dit percentage dreigt op te lopen naar 70 procent waarbij de afhankelijkheid van olie uit het Midden Oosten groot blijft. U zult begrijpen dat de Europese economie uitermate kwetsbaar is.
Daar moet de Europese Unie iets aan doen. Onze afhankelijkheid van geïmporteerde energie dient te worden verminderd. De Europese Unie moet zuiniger zijn met energie en werk maken van hernieuwbare energiebronnen. Maar dat zal onvoldoende zijn om de gevolgen van een permanent hoge olieprijs op te vangen.
Kernenergie kan een belangrijke bijdrage leveren om de energieproblemen op te lossen. Europa heeft kernenergie ooit een enorme stimulans gegeven via het Euratom verdrag. Maar kernenergie is intussen in veel landen `taboe' geworden. Onder druk van de groene beweging willen sommige lidstaten, zoals Duitsland en België, een einde maken aan het gebruik van kernenergie. Dat is onverstandig want daarmee worden ze nog afhankelijker van de invoer van olie en gas. Het is zelfs onzinnig te denken dat men de kerncentrales die in België nu zorgen voor zestig procent van de elektriciteitsbehoefte kan vervangen door windmolens.
Dergelijke analisten verkeren in dezelfde droomwereld als analisten die dertig jaar geleden het Joegoslavische arbeiderszelfbestuur aanprezen. Elke politieke generatie heeft haar eigen fantasten.
De groene beweging heeft veel gedaan om kernenergie in een kwaad daglicht te stellen en emoties bij de publieke opinie aan te jagen. Toch begint het afwijzingsfront af te brokkelen. Een van de grondleggers van de groene beweging en expert op het gebied van klimaatverandering, James Lovelock, heeft zijn mening herzien. Hij pleit intussen onomwonden voor meer gebruik van kernenergie. In de Britse krant The Independent zei hij onlangs (24/5/2004): `Nucleaire energie is de enige groene oplossing'.
Lovelock is een grijze eminentie van de groene beweging. Ik vind dat men naar grijze eminenties moet luisteren.
Hij zegt dat kernenergie van groot belang in de strijd tegen klimaatverandering. Lovelock wijst erop dat er geen tijd meer is te experimenteren met visioenen op het gebied van alternatieve energiebronnen omdat de beschaving in groot gevaar is. Het verzet tegen nucleaire energie schrijft hij toe aan ,,irrationele angst die wordt gevoed door fictie uit Hollywood, de groene lobby en de media''.
Ik zou het niet beter kunnen zeggen.
De Europese economie met een ambitieniveau van het Lissabonprocess heeft energieke ondernemers nodig. Het moet afgelopen zijn met de modieuze populisten en hun illusies over gratis politiek, hun horrorverhalen over de vrije markt en hun sprookjes over moderne economieën die helemaal op windmolens draaien. Zij leven in een wereld van Harry Potter. Succesvolle ondernemers leven in de echte wereld en laten zich leiden door het aloude principe van het `gezond verstand'.
Dank U.