Eerste Kamerverkiezingen 2011

In 2011 waren deze verkiezingen politiek extra bijzonder, omdat het de vraag was of de partijen die het kabinet steunden samen een meerderheid konden krijgen. Dat was op dat moment niet het geval. In de Eerste Kamer had de coalitie van VVD en CDA slechts 35 van de 75 zetels. Gedoogpartner PVV had op dat moment geen enkele zetel in de Eerste Kamer. Het kabinet-Rutte was daarom op dat moment afhankelijk van de steun van één of meer oppositiepartijen om wetsvoorstellen aanvaard te krijgen.

Door een wijziging van de Kieswet in het najaar van 2010 zijn lijstenverbindingen niet meer mogelijk. Het was voorheen mogelijk door het na de Provinciale Verkiezingen aangaan van een lijstverbinding de uitslag van de Eerste Kamerverkiezingen te beïnvloeden. In 2007 hadden bijvoorbeeld CDA, SGP en ChristenUnie een lijstverbinding.

Verder is de drempel om met voorkeursstemmen tot Eerste Kamerlid te worden gekozen verhoogd van 50 naar 100 procent. Het wordt daardoor moeilijker om met voorkeurstemmen te worden gekozen. In 2007 was bijvoorbeeld in Zuid-Holland de stem van slechts twee Statenleden nodig om met voorkeurstemmen een Eerste Kamerzetel te behalen.

Bij de Eerste Kamerverkiezingen van 2011 verloor het CDA een recordaantal van tien zetels, waardoor de partij met elf zetels achter de PvdA en de VVD eindigde. De PVV van Geert Wilders kwam vanuit het niets op tien zetels en werd hiermee de vierde partij van de Senaat . Ook D66 boekte winst en verdriedubbelde zijn zetelaantal naar zes.

Verlies was er voor GroenLinks (van 5 naar 4) en D66 (van 3 naar 2). De SGP (2 zetels) en de Onafhankelijke Senaatsfractie (1 zetel) bleven gelijk.

Voor het eerst deed de PVV aan de Eerste Kamerverkiezingen mee. Een andere nieuwkomer is de ouderenpartij 50Plus van Jan Nagel. Deze oud-senator voor de PvdA heeft een rijk geschakeerd politiek verleden achter de rug en wist met zijn Leefbaar Hilversum lokaal ook successen te boeken. Met deze nieuwe ouderenpartij wil hij de aanval op de gevestigde partijen openen.

Opmerkelijk is dat de gevestigde partijen een aantal politiek zwaargewichten kandidaat stelden. Aan de andere kant is dat niet zo verwonderlijk gezien het nog sterkere politieke belang van de Eerste Kamer(verkiezingen) door de 'betonconstructie' van het kabinet. Te noemen zijn de oud-ministers Elco Brinkman (CDA), Guusje ter Horst (PvdA), Frank de Grave (VVD), Roger van Boxtel en Thom de Graaf (D66) en oud-partijvoorzitter Ruud Koole (PvdA). Oud-Commissaris van de Koningin Harry Borghouts (GroenLinks) trok zich terug, nadat hij op een onverkiesbare plaats dreigde te komen.

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de kandidaten.

Aan de verkiezingen deden de volgende 3 lijstencombinaties mee:

• - 

  CDA, ChristenUnie en SGP
• - 

  VVD, D66 en de Onafhankelijke Senaatsfractie
• - 

  GroenLinks en de Partij voor de Dieren

De zetelverdeling leverde de lijstverbinding met de VVD en de OSF D66 een extra, tweede zetel op. Vervolgens waren er nog 2 restzetels te verdelen:

• - 

  de eerste restzetel ging naar de lijstencombinatie van CDA, ChristenUnie en SGP. De SGP profiteerde hiervan en haalde een extra, tweede zetel;
• - 

  de tweede restzetel ging naar de SP, dat hierdoor een extra, twaalfde zetel haalde.

Als er geen enkele lijstencombinatie aan de verkiezingen had deelgenomen, zouden de SGP en D66 allebei een zetel minder hebben gehaald en de VVD en de PvdA allebei een zetel meer.

Op 2 maart 2011 werden tevens de Eilandraden voor de nieuwe onderdelen van Nederland Bonaire, St. Eustatius en Saba gekozen. Deze voormalige Nederlands Antilliaanse eilanden maken sinds 10 oktober 2010 als openbaar lichaam deel uit van Nederland. Volgens de vorige jaar gewijzigde Kieswet hebben deze Eilandraden net als de Provinciale Staten het recht de leden van de Eerste Kamer te kiezen.

Dit kan echter pas ingaan als artikel 55 van de Grondwet is gewijzigd, dat bepaalt wie de Eerste Kamer mogen kiezen. Daar is dus een Grondwetswijziging voor nodig, wat nog niet is gebeurd. Het is zelfs de vraag of bij de volgende verkiezingen van de Eerste Kamer de Eilandraden mee mogen stemmen, want het wetsvoorstel in eerste lezing moet nog door de regering worden ingediend. Nadat dat is aangenomen zullen nieuwe Tweede Kamerverkiezingen moeten worden gehouden, waarna het voorstel in tweede lezing in beide Kamers met tweederde meerderheid moeten worden aangenomen.

Bij de verkiezing van de Eerste Kamer wordt rekening gehouden met het aantal inwoners van iedere provincie. Dit gebeurt door middel van stemwaarden. Een stemwaarde is het inwonertal van een provincie gedeeld door het honderdvoud van het aantal provinciale statenleden in die provincie.

Voor de vaststelling van de uitslag wordt de stem van een Statenlid uit een provincie vermenigvuldigd met de stemwaarde van die betreffende provincie. De uitslag wordt vervolgens berekend op basis van de aantallen berekende stemmen.

Voor de Eerste Kamerverkiezingen van 2011 had de Kiesraad de volgende stemwaarden vastgesteld:

In onderstaand overzicht zijn de belangrijkste gegevens van de Eerste Kamerverkiezingen in 2011 opgenomen.

De nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer na de verkiezingen in 2011 betekende dat afscheid moest worden genomen van negenendertig leden en dat er uiteraard even veel 'nieuwkomers' waren. Onder die nieuwelingen waren er echter ook twee die terugkeerden. Jan Nagel was eerder lid in 1977-1983 en SP'er Bob Ruers zat in de periodes 1998-2003 en 2006-2007 in de Eerste Kamer.

Het meest ervaren lid dat afscheid nam, was Egbert Schuurman (ChristenUnie). Hij kwam in september 1983 voor de RPF in de Eerste Kamer en is dus bijna 28 jaar Eerste Kamerlid geweest. Andere ervaren senatoren die zijn vertrokken, zijn de CDA'ers Jos Werner (ruim 16 jaar lid), Marie-Louise Bemelmans en Alfons Dölle, de PvdA-leden Margriet Meindertsma en Ing-Yoe Tan, VVD-lid Paula Swenker en SGP'er Gert van den Berg, die allen in 1999 senator werden. Twintig afscheidnemende leden waren vier jaar of korter lid.

Bekende 'vertrekkers' waren voorts de oud-Commissarissen van de Koningin Jan Hendrikx (CDA) en Boele Staal (D66), de advocate Britta Böhler (GroenLinks), schrijfster Anja Meulenbelt (SP), oud-informateur Frans Leijnse (PvdA) en oud-VVD-Tweede Kamerlid Pieter Hofstra.

Overzicht

Neem contact op met de redactie van PDC voor een volledig overzicht van de gekozenen.