Begrotingsbehandeling in de Eerste Kamer

Nadat de Tweede Kamer de begrotingen van de ministeries en fondsen (bijvoorbeeld het Gemeentefonds) heeft aangenomen, moet ook de Eerste Kamer daar formeel over beslissen (stemmen). Sinds begin jaren zeventig gebeurde dat veelal zonder dat er een debat werd gehouden, maar recentelijk was er soms wel een debat. De Eerste Kamer kan, door het gemis van het recht van amendement, begrotingen niet meer wijzigen.

De begrotingsbehandeling in de Eerste Kamer begint met algemene financiële beschouwingen, soms in combinatie met de behandeling van de wetsvoorstellen in het kader van het belastingplan.

De parlementaire begrotingsbehandeling (in beide Kamers) moet vóór 1 januari zijn afgerond, maar de Comptabiliteitswet staat toe dat geld voor lopend beleid al wordt uitgegeven. In spoedgevallen is afwijking mogelijk, mits dat aan het parlement wordt gemeld. Het is meer dan eens voorgekomen dat de begrotingsbehandeling niet op 1 januari was afgerond.

1. Historische ontwikkeling

Tot 1971 werden, net als in de Tweede Kamer, alle begrotingsvoorstellen door de Eerste Kamer besproken. Veelal vonden die plaats in de periode januari-mei. Tussen 1971 en 2002 vond de inhoudelijke behandeling plaats in de vorm van beleidsdebatten. De begrotingen werden (als regel vóór 1 januari) eerst aangenomen ('administratief afgedaan'), waarna op een later moment over het beleid kon worden gedebatteerd. Daarbij konden dan ook moties worden ingediend.

Ook deze behandelwijze werd verlaten en enige jaren vervangen door zogenoemde themadebatten. Die waren niet direct aan de begrotingen gekoppeld, maar boden wel de mogelijkheid om van gedachten te wisselen over centrale thema's. Gedacht kan worden aan 'de zorg in Nederland', 'arbeidsmarkt en onderwijs' en 'mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking'.

Recentelijk vonden weer debatten over enkele begrotingshoofdstukken plaats. Zo behandelde de Eerste Kamer in 2020 de begrotingen Defensie en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en in 2022 de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

2. Afkeuren van een begroting

Het is in het (verre) verleden vijf keer voorgekomen dat een begroting door de Eerste Kamer werd afgekeurd. Voor het laatst in 1907.

Verworpen begrotingen

In onderstaand overzicht zijn een aantal begrotingen opgenomen die zijn verworpen in de Eerste of Tweede Kamer.

Jaar	Begroting	Toelichting
1907	Oorlog	De verwerping leidt tot een kabinetscrisis die wordt opgelost door vervanging van minister Staal
1890	Koloniën	Afkeuring van het beleid van minister Keuchenius door de liberalen, die als oppositie in de Senaat de meerderheid hadden
1870	Koloniën	Afkeuring van het beleid van minister De Waal
1863	Buitenlandse Zaken	Afkeuring van het beleid van minister Van der Maesen de Sombreff
1862	Koloniën	Afkeuring van het beleid van minister Uhlenbeck

Meer over