Achtergrond informateurs

Sinds 1951 wordt meestal een informateur benoemd bij de aanvang van een kabinetsformatie. De informateur onderzoekt de mogelijkheden om een formatie te vormen. Benoeming van een informateur gebeurt ook vaak als er een tussentijdse crisis is ontstaan.

Informateurs zijn vaak politici die niet direct actief zijn in de politiek, maar het kunnen ook relatieve buitenstaanders zijn. Het gaat wel bijna steeds om ervaren politici.

1. Wie worden informateurs?

De keuze voor de informateur(s) hangt sterk af van de politieke situatie en omstandigheden. Als het doel is af te tasten welke mogelijkheden er zijn voor vorming van een kabinet, dan wordt in het algemeen iemand benoemd die wat meer afstand heeft tot de dagelijkse politiek.

Dat kan een lid of de vicepresident van de Raad van State, een oud-minister of een hoogleraar zijn. Als er al een zekere richting is, dan kan juist iemand die wat dichter bij de actuele politiek staat worden aangezocht, zoals een demissionair minister of zelfs zittend Tweede Kamerlid. De afgelopen decennia was er soms een rol als informateur voor de voorzitter van de SER.

2. (In)formateur niet uit grootste partij

Het is bijna een regel dat de eerste verkenner of informateur uit de partij komt, die bij de verkiezingen als grootste uit de bus kwam. Dat was alleen niet zo in 1967 en 1972. In 1967 werd demissionair minister-president Jelle Zijlstra door vrijwel alle fractievoorzitters genoemd als informateur en hij werd dan ook door de koningin benoemd.

In november 1972 was er een onduidelijke politieke situatie, waarbij de gedachte uitging naar een buitenstaander die eerst de mogelijkheden in kaart moest brengen. Nadat ARP-senator W.F. de Gaay Fortman een verzoek om als informateur op te treden had afgewezen, werd zijn partijgenoot, staatsraad M. Ruppert, als zondig benoemd.

In 1982 was de eerste informateur PvdA'er Jos van Kemenade, omdat zijn partij de grootste was geworden. Het was eigenlijk al direct duidelijk dat een combinatie met de PvdA politiek niet haalbaar was. Toen dat was vastgesteld, werd CDA'er Willem Scholten, vicepresident van de Raad van State, informateur.

In 2021 en 2023/2024 kwamen er eveneens infomateurs die niet uit de grootste partij (respectievelijk VVD en PVV) kwamen.

3. Overzicht

Verkiezingsjaar	Naam	Functie	Partij
2024	Van Zwol	staatsraad, oud-secretaris-generaal	CDA
2024	Dijkgraaf	hoogleraar, oud-lid Tweede Kamer	SGP
2024	Putters	voorzitter SER, oud-lid Eerste Kamer	PvdA
2023	Plasterk	oud-minister	PvdA
2023	Van Strien	lid Eerste Kamer	PVV
2021	Remkes	CvdK in Limburg, oud-minister en vicepremier	VVD
2021	Hamer	voorzitter SER, oud-fractievoorzitter TK	PvdA
2021	Tjeenk Willink	minister van staat, oud-vicepresident Raad van State	PvdA
2021	Koolmees	demissonair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	D66
2021	Van Ark	demissionair minister voor Medische Zorg	VVD
2021	Ollongren	demissionaire minister van BZK	D66
2021	Jorritsma-Lebbink	oud-minister en -vicepremier, lid Eerste Kamer	VVD
2017	Zalm	oud-viceminister-president	VVD
2017	Tjeenk Willink	minister van staat, oud-vicepresident Raad van State	PvdA
2017	Schippers	demissionair minister van VWS	VVD
2012	Bos	oud-viceminister-president	PvdA
2012	Kamp	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	VVD
2010	Opstelten	oud-burgemeester van Rotterdam, partijvoorzitter*	VVD
2010	Lubbers	oud-minister-president	CDA
2010	Tjeenk Willink	vicepresident Raad van State	PvdA
2010	Rosenthal	fractievoorzitter Eerste Kamer	VVD
2007	Wijffels	oud-voorzitter Sociaal-Economische Raad*	CDA
2007	Hoekstra	lid Raad van State*	CDA
2006	Lubbers	oud-minister-president	CDA
2003	Korthals Altes	oud-voorzitter Eerste Kamer, oud-minister	VVD
2003	Hoekstra	lid Raad van State*	CDA
2003	Leijnse	hoogleraar Universiteit van Amsterdam, oud-lid TK	PvdA
2003	Donner	demissionair minister van Justitie	CDA
2002	Donner	lid Raad van State*	CDA
1999	Tjeenk Willink	vicepresident Raad van State	PvdA
1998	Zalm	demissionair minister van Financiën	VVD
1998	Kok	demissionair minister-president	PvdA
1998	Borst-Eilers	demissionair minister van VWS	D66
1998	Kok	demissionair minister-president	PvdA
1998	K. de Vries	voorzitter Sociaal-Economische Raad	PvdA
1994	Vis	fractievoorzitter Eerste Kamer	D66
1994	K. de Vries	hoofddirecteur Vereniging van Nederlandse Gemeenten	PvdA
1994	Van Aardenne	oud-viceminister-president	VVD
1994	Tjeenk Willink	voorzitter Eerste Kamer	PvdA
1989	Lubbers	demissionair minister-president	CDA
1989	De Koning	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	CDA
1986	De Koning	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	CDA
1982	Scholten	vicepresident Raad van State, oud-minister	CDA
1982	Van Kemenade	lid Tweede Kamer	PvdA
1982	Steenkamp	lid Eerste Kamer	CDA
1981	De Galan	hoogleraar Universiteit van Groningen*	PvdA
1981	Halberstadt	hoogleraar Rijksuniversiteit Leiden*	PvdA
1981	De Gaay Fortman	oud-lid Eerste Kamer, oud-minister	CDA
1981	Kremers	Commissaris van de Koningin in Limburg*	CDA
1981	Van Thijn	lid Tweede Kamer	PvdA
1981	Lubbers	lid Tweede Kamer, oud-minister	CDA
1981	De Koning	demissionair minister voor Ontwikkelingssamenwerking	CDA
1977	Van der Grinten	hoogleraar Katholieke Universiteit Nijmegen*	CDA
1977	Vrolijk	Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, oud-minister	PvdA
1977	Verdam	Commissaris van de Koningin in Utrecht, oud-minister	CDA
1977	Den Uyl	demissionair minister-president	PvdA
1977	Veringa	lid Raad van State, oud-minister	CDA
1977	Albeda	lid Eerste Kamer	CDA
1973	Albeda	lid Eerste Kamer	ARP
1973	Van Agt	demissionair minister van Justitie	KVP
1973	Burger	lid Raad van State*	PvdA
1972	Ruppert	lid Raad van State*	ARP
1971	Steenkamp	lid Eerste Kamer	KVP
1967	Zijlstra	demissionair minister-president	ARP
1966	Beel	vicepresident Raad van State	KVP
1965	Schmelzer	fractievoorzitter Tweede Kamer	KVP
1963	Beel	vicepresident Raad van State	KVP
1963	Romme	lid Raad van State	KVP
1960	De Gaay Fortman	lid Eerste Kamer	ARP
1959	Beel	demissionair minister-president	KVP
1958	Beel	lid Raad van State	KVP
1956	Burger	fractievoorzitter Tweede Kamer	PvdA
1956	De Gaay Fortman	hoogleraar Vrije Universiteit*	ARP
1956	Lieftinck	oud-minister van Financiën, bewindvoerder IMF	PvdA
1955	Burger	fractievoorzitter Tweede Kamer	PvdA
1952	Staf	demissionair minister van Oorlog en van Marine	CHU
1951	Romme	fractievoorzitter Tweede Kamer	KVP
1951	Stikker	demissionair minister van Buitenlandse Zaken	VVD

Meer over

Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.

Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.