Achtergrond informateurs

Sinds 1951 wordt meestal een informateur benoemd bij de aanvang van een kabinetsformatie. De informateur onderzoekt de mogelijkheden om een formatie te vormen. Benoeming van een informateur gebeurt ook vaak als er een tussentijdse crisis is ontstaan.

Informateurs zijn vaak politici die niet direct actief zijn in de politiek, maar het kunnen ook relatieve buitenstaanders zijn. Het gaat wel bijna steeds om ervaren politici.

Contentssopgave van deze pagina:


1.

Wie worden informateurs?

De keuze voor de informateur(s) hangt sterk af van de politieke situatie en omstandigheden. Als het doel is af te tasten welke mogelijkheden er zijn voor vorming van een kabinet, dan wordt in het algemeen iemand benoemd die wat meer afstand heeft tot de dagelijkse politiek.

Dat kan een lid of de vicepresident van de Raad van State, een oud-minister of een hoogleraar zijn. Als er al een zekere richting is, dan kan juist iemand die wat dichter bij de actuele politiek staat worden aangezocht, zoals een demissionair minister of zelfs zittend Tweede Kamerlid. De afgelopen decennia was er soms een rol als informateur voor de voorzitter van de SER.

2.

(In)formateur niet uit grootste partij

Het is bijna een regel dat de eerste verkenner of informateur uit de partij komt, die bij de verkiezingen als grootste uit de bus kwam. Dat was alleen niet zo in 1967 en 1972. In 1967 werd demissionair minister-president Jelle Zijlstra door vrijwel alle fractievoorzitters genoemd als informateur en hij werd dan ook door de koningin benoemd.

In november 1972 was er een onduidelijke politieke situatie, waarbij de gedachte uitging naar een buitenstaander die eerst de mogelijkheden in kaart moest brengen. Nadat ARP-senator W.F. de Gaay Fortman een verzoek om als informateur op te treden had afgewezen, werd zijn partijgenoot, staatsraad M. Ruppert, als zondig benoemd.

In 1982 was de eerste informateur PvdA'er Jos van Kemenade, omdat zijn partij de grootste was geworden. Het was eigenlijk al direct duidelijk dat een combinatie met de PvdA politiek niet haalbaar was. Toen dat was vastgesteld, werd CDA'er Willem Scholten, vicepresident van de Raad van State, informateur.

In 2021 en 2023/2024 kwamen er eveneens infomateurs die niet uit de grootste partij (respectievelijk VVD en PVV) kwamen.

3.

Overzicht

Verkiezingsjaar

Naam

Functie

Partij

2024

Van Zwol

staatsraad, oud-secretaris-generaal

CDA

2024

Dijkgraaf

hoogleraar, oud-lid Tweede Kamer

SGP

2024

Putters

voorzitter SER, oud-lid Eerste Kamer

PvdA

2023

Plasterk

oud-minister

PvdA

2023

Van Strien

lid Eerste Kamer

PVV

2021

Remkes

CvdK in Limburg, oud-minister en vicepremier

VVD

2021

Hamer

voorzitter SER, oud-fractievoorzitter TK

PvdA

2021

Tjeenk Willink

minister van staat, oud-vicepresident Raad van State

PvdA

2021

Koolmees

demissonair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

D66

2021

Van Ark

demissionair minister voor Medische Zorg

VVD

2021

Ollongren

demissionaire minister van BZK

D66

2021

Jorritsma-Lebbink

oud-minister en -vicepremier, lid Eerste Kamer

VVD

2017

Zalm

oud-viceminister-president

VVD

2017

Tjeenk Willink

minister van staat, oud-vicepresident Raad van State

PvdA

2017

Schippers

demissionair minister van VWS

VVD


Meer over


Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.

Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.