Parlementaire enquête: toestand in fabrieken en werkplaatsen (1886-1887)

Nadat een wetsvoorstel om overmatige arbeid en verwaarlozing van kinderen door de regering was ingetrokken, namen Goeman Borgesius en tien andere Tweede Kamerleden het initiatief voor een parlementaire enquête naar de toestand in fabrieken en werkplaatsen. Deze 'Arbeidsenquête' kon wegens ontbinding van de Kamer niet voltooid worden, maar door de verhoren werden wel vele misstanden aan het licht gebracht. De enquête gaf mede de aanzet tot een wet om overmatige en gevaarlijke arbeid door jongeren en vrouwen tegen te gaan.

Vragen waren:

• - 

  hoe werkte de wetten van 19 september 1874 (het kinderwetje van Van Houten) ook in verband met art. 82 van de wet van 17 augustus 1878;
• - 

  in hoeverre geven bestaande toestanden aanleiding tot aanvulling en uitbreiding van de wet;
• - 

  hoe is de toestand van fabrieken en werkplaatsen hier te lande, met het oog op veiligheid, gezondheid en het welzijn der werklieden;
• - 

  in hoeverre worden overheidsmaatregelen ter verbetering geëist?

Voorzitter van de negen leden tellende enquêtecommissie was de liberaal Verniers van der Loeff. In de commissie zaten naast Goeman Borgesius onder meer de meubelmaker Heldt, de Rotterdamse katholieke ondernemer Bahlmann en de latere minister van Justitie Ruijs van Beerenbroek.

Onder meer uit de verhoren van arbeiders van de tegelfabriek van Regout in Maastricht bleek dat er allerlei wantoestanden bestonden in fabrieken, zoals kinderarbeid, lange werktijden en slechte arbeidsomstandigheden.

Het werk van de enquêtecommissie werd later voortgezet door een Staatscommissie. Een door minister Ruijs van Beerenbroek verdedigde wet beperkte in 1890 kinder- en vrouwenarbeid en stelde de Arbeidsinspectie in, die naleving van de wet kon controleren. In 1895 volgde onder meer de Veiligheidswet, die bepalingen bevatte over de veiligheid in fabrieken.

Leden

Verniers van der Loeff (liberaal)

Van Alphen (ARP)

Bahlmann (RK)

Beelaerts van Blokland (ARP)

Goeman Borgesius (liberaal)

Heldt (liberaal)

Ruijs van Beerenbroek (RK)

Smidt (liberaal)

Van der Sleyden (liberaal)